Διαστάσεις | 14.05.2009

To ναδίρ της γερμανικής και ευρωπαϊκής ιστορίας

Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: Το στρατόπεδο εξόντωσης του Σόμπιμπορ, όπου ο Ντεμγιανγιούκ ήταν δεσμοφύλακας

O Ντεμγιανγιούκ περιμένει τη δίκη του προφυλακισμένος στo Μόναχο. Η περίπτωση Ντεμγιανγιούκ, χωρίς να μειώνει την ευθύνη των Γερμανών, αναδεικνύει την πτυχή των συνεργατών των Ναζί, οι οποίοι ήταν χιλιάδες στην Ευρώπη

Η εισαγγελία του Μονάχου θέλει τον Τζον Ντεμγιανγιούκ στο εδώλιο του κατηγορουμένου ως δεσμοφύλακα στο στρατόπεδο εξόντωσης του Σόμπιμπορ της Πολωνίας για συνέργεια στο φόνο 29.000 κρατουμένων.

Ο ιστορικός Götz Aly στη συνέντευξη που έδωσε στον Κρίστιαν Σούτε του Deutschlandfunk σημειώνει ότι "η περίπτωση Ντεμιανγιούκ, αν δεχτούμε ότι ήταν πράγματι δεσμοφύλακας στο Σόμπιμπορ, δείχνει κάτι που σπάνια έχουμε δει στις δίκες των Ναζί στη Γερμανία: αναδεικνύει το ζήτημα της ευρωπαϊκής συμμετοχής και συνεργασίας με τους Ναζί. Και αυτό έχει τις δυσκολίες του στη διαχείριση τόσο από τη γερμανική, όσο και τη διεθνή κοινή γνώμη, είναι μία πρόκληση. Διότι πρόκειται για τη διαπίστωση που κάνουν σήμερα πολλοί ότι το ολοκαύτωμα είναι το ναδίρ της ιστορίας, όχι μόνο της γερμανικής, αλλά και της ευρωπαϊκής ιστορίας.

Αυτό βγαίνει στην περίπτωση για παράδειγμα του Ντεμγιανγιούκ, αλλά και σε χιλιάδες άλλες ανάλογες περιπτώσεις, χωρίς να σχετικοποιείται και να μειώνεται η κύρια ευθύνη των Γερμανών για τα πεπραγμένα. Οι Γερμανοί λειτουργούσαν το Σόμπιμπορ, όχι ο Ντεμγιανγιούκ, οι Γερμανοί θα μπορούσαν να το κλείσουν ανά πάσα στιγμή όχι ο Τζον Ντεμγιανγιούκ."

Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: Ο Γερμανός ιστορικός Götz Aly θεωρεί το ολοκαύτωμα "ευρωπαϊκό γεγονός", χωρίς να σχετικοποιείται η ευθύνη των Γερμανών «Πάγωσε» το θέμα στον Ψυχρό Πόλεμο

Με ποιό τρόπο όμως μπορεί κανείς να χειριστεί το θέμα της συνεργασίας με τους Ναζί και συνενοχής άλλων Ευρωπαίων, χωρίς να μειώνεται ταυτόχρονα η γερμανική ευθύνη;

"Μέ τέτοιες δίκες για παράδειγμα", απαντά ο ιστορικός Götz Aly, "και με τη συζήτηση του θέματος και σε άλλες χώρες. Σκεφτείτε τη μεγάλη συνεισφορά του Γάλλου προέδρου Ζακ Σιράκ στην κατεύθυνση αυτή, ο οποίος επανειλημμένα σε δημόσιες τοποθετήσεις του έχει πει ότι εμείς ως Γάλλοι, ως γαλλικό κράτος, είμαστε συμμέτοχοι σε αυτό το έγκλημα. Στη Ρουμανία γίνεται σήμερα μία ανάλογη συζήτηση. Επίσης υπάρχουν Πολωνοί ιστορικοί που συζητούν την ευθύνη του δικού τους έθνους, της αστυνομίας, των θεσμών της Πολωνίας στη διάρκεια του πολέμου. Συζήτηση γίνεται και στην Ολλανδία.

Το ολοκαύτωμα θα πρέπει να εκληφθεί ως ευρωπαϊκό γεγονός, ως συνέργεια. Φανταστείτε ότι εκτοπισμένοι Εβραίοι από την Ουγγαρία, σε όλη τη διαδρομή μέχρι τα σύνορα με τη Σλοβακία, δεν είδαν ούτε έναν Γερμανό στρατιώτη, παρά μόνο Ούγγρους και φυσικά στα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεσμοφύλακες από εντελώς διαφορετικές εθνικότητες: Ουκρανούς, Λετονούς, Λιθουανούς. Bildunterschrift: Großansicht des Bildes mit der Bildunterschrift: Σαν την περίπτωση Ντεμγιανγιούκ υπάρχουν χιλιάδες συνεργάτες των Ναζι στην Ευρώπη. Πιστεύω ότι σήμερα μπορούμε να μιλήσουμε για αυτά στην Ευρώπη, αλλά απαιτούνταν και η απόσταση των 60 και πλέον χρόνων και η υπέρβαση του Ψυχρού Πολέμου. Μέχρι το 1989 τα εγκλήματα του παρελθόντος, του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, αυτά τα τεράστια εγκλήματα και οι συνέπειές τους είχαν παγώσει τρόπον τινά μαζί με τον Ψυχρό Πόλεμο και τώρα 20 χρόνια μετά γίνεται αυτή η δίκη".

Σε ποιό σημείο βρίσκεται σήμερα η έρευνα για αυτή την πτυχή της ιστορίας;

"Εσωτερικά έχουμε προχωρήσει αρκετά", πιστεύει ο Götz Aly επισημαίνοντας συνεχώς την κύρια ευθύνη των Γερμανών και τη δυσκολία που έχει να αποτιμήσει το έργο άλλων ως Γερμανός ιστορικός. "Πιστεύω ότι τα επόμενα δέκα χρόνια θα συζητηθεί πολύ το θέμα αυτό στην Ευρώπη και με έναν καθαρό, κατανοητό τρόπο. Και η δίκη Ντεμγιανγιούκ ακόμη και αν αποτύχει, θα βοηθήσει στην ενασχόληση με το ζήτημα αυτό", καταλήγει ο Götz Aly.

Schütte/Γιώργος Παππάς

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου/dw