Πολιτισμός | 04.09.2009

"Πικρή μου Αρκαδία"

Ένα ξεχασμένο κείμενο του Θανάση Βαλτινού, δημοσιευμένο σε γερμανικό περιοδικό, παρουσιάζει με αναπάντεχα μεστό τρόπο σε ελάχιστες σελίδες ένα καλειδοσκόπιο όλων των βασικών στοιχείων της νεοελληνικής φυσιογνωμίας.

Κακιώνουμε μερικές φορές με τους ξένους για τον αποσπασματικό τρόπο, με τον οποίο βλέπουν τα καθ’ ημάς. Ανάμεσα στον θαυμασμό τους για την αρχαιότητα και την αγάπη τους για το σημερινό ελληνικό τοπίο σαν να χάνουν το δικό μας ανθρώπινο εκτόπισμα, τη δική μας φυσιογνωμία που την θεωρούμε, ίσως αναπόφευκτα, ιδιαίτερη και μοναδική, σαν να γλιστράει το πρόσωπό μας ανάμεσα στον σεβασμό για το τότε και την αγαλλίαση για τον περίγυρο σήμερα, σαν να γλιστράει και να χάνεται στον κόσμο του αοράτου. Ίσως να είναι εξίσου αναπόφευκτο για την νεοελληνική φυσιογνωμία να υφίσταται υπό τη σκιά επιφανών προγόνων που δεν γνωρίσαμε, που δεν τους γνώρισαν ούτε οι παππούδες ούτε οι προπάπποι μας, που δεν υπάρχουν υπολείμματά τους στη συλλογική μνήμη παρά μόνο ίσως φευγαλέες ανάσες στα κοτρώνια και τα ερείπια και τους μηρούς των αγαλμάτων. Ίσως να είναι αναπόφευκτο. Αλλά ίσως και όχι.

Στον ρυθμό της πραγματικότητας Το πρόσωπό μας ανάμεσα στους αρχαίους ναούς...

Ίσως να μη μιλήσαμε κι εμείς ακόμα, να μην προλάβαμε καν ακόμα να μιλήσουμε με επάρκεια για μας στους ξένους, να μην πείσαμε για την αυθύπαρκτη παρουσία μας, ίσως να μην έχουμε καν συνειδητοποιήσει ακόμα καλά-καλά αυτή την αυθυπαρξία. Αν όχι όλοι εμείς, τουλάχιστον οι συγγραφείς μας θα μπορούσαν να είχαν περιγράψει με πειστικό τρόπο και με τους δικούς τους μύριους τρόπους τη νεοελληνική φυσιογνωμία. Ή κι αν το έκαναν δεν ακούστηκαν, δεν εισακούστηκαν ακόμα, η φωνή τους δεν ήταν αρκούντως ισχυρή. Τα σκεφτόμαστε όλα αυτά με αφορμή ένα κείμενο του Θανάση Βαλτινού δημοσιευμένο το 1996 στο γερμανικό περιοδικό για ταξίδια Merian που διαβάσαμε τυχαία αυτές τις μέρες. Το τεύχος του περιοδικού ήταν αφιερωμένο στην Πελοπόννησο και το κείμενο του Βαλτινού έχει τον τίτλο: «Πικρή μου Αρκαδία». Να λοιπόν ένα κείμενο χωρίς φτειασίδια, χωρίς παραμορφωτικούς καθρέφτες, χωρίς μεγεθυντικούς φακούς, ένα κείμενο στον ρυθμό της πραγματικότητας, χαμηλόφωνο το ίδιο για να αφήνει την πραγματικότητα να μιλά τη δική της γλώσσα.

Το νεοελληνικό αμάλγαμα ... και τα φυσικά τοπία

Μέσα σε τρεις μόνο σελίδες για την Αρκαδία, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε ο συγγραφέας, το παν, τα πάντα του νεοελληνικού βίου. Γιατί η Αρκαδία του Βαλτινού δεν είναι η ιδανική Αρκαδία του Νικολά Πουσέν. Βεβαίως η αρχαιότητα με τη μορφή των νυμφών, στην ύπαρξη των οποίων πίστευαν ακόμα μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες οι χωρικοί. Αλλά όχι μόνον αυτό. Βεβαίως το δωρικό φυσικό τοπίο με την απέριττη ομορφιά του. Αλλά όχι μόνον αυτό. Μέσα σε τρεις σελίδες η αρχαιότητα και το αιώνιο τοπίο δένονται σε ένα σύνολο μαζί με τη ζωή των αγροτικών πληθυσμών της Ελλάδας και μαζί με την αστυφιλία και την αλλοτρίωση του παραδοσιακού ανθρώπου που αυτή επέφερε, δένονται με τον πόλεμο και τον εμφύλιο και την ερήμωση, δένονται με αναπάντεχες σκηνές από το ξύπνημα του ερωτισμού σε μια παρέα χωριατόπαιδων. Το αντικειμενικό και το υποκειμενικό και το ιστορικό, όλα ένα αμάλγαμα νεοελληνικό, δικό μας, ένα σύνολο, κι όχι μόνο ξέφτια και ρέλια και μπαλώματα. Ρωτήσαμε και τι μαθαίνουμε: το κείμενο αυτό του Θανάση Βαλτινού θα εκδοθεί σύντομα και στα ελληνικά σε ένα τόμο με παλιά ανάκατα κα σκόρπια κείμενα του συγγραφέα.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ.σύνταξης: Γιώργος Παππάς .from DW