περιβάλλον και επιστημη

Η λιτότητα υποβαθμίζει και το περιβάλλον

Ακτιβιστές εναντιώνoνται στην εξόρυξη λιγνίτη στη Γερμανία και μιλούν για την προστασία του περιβάλλοντος εν καιρώ κρίσης. «Υπάρχει ανάγκη για αποανάπτυξη», λέει ο Αλ. Πασαδάκης με αφορμή το Klimacamp.

Το μικρό χωριό Μάνχαϊμ, έξω από την Κολωνία, βρίσκεται στην καρδιά μιας από τις ελάχιστες γερμανικές περιοχές που είναι πλούσιες σε κοιτάσματα λιγνίτη. Ο μεγάλος γερμανικός ενεργειακός πάροχος RWE προωθεί την εξόρυξη λιγνίτη από την περιοχή, στο πλαίσιο μιας γενικότερης πολιτικής αναζήτησης τρόπων για φθηνή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας πέρα από την πυρηνική. Στo Μάνχαϊμ αλλά σε πολλά γειτονικά χωριά της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας οι πιέσεις που ασκεί η RWE, με τη στήριξη μάλιστα του κράτους, είναι μεγάλες, όπως καταγγέλλουν κάτοικοι και περιβαλλοντικές οργανώσεις. Οι απαλλοτριώσεις κατοικιών έναντι χαμηλών αποζημιώσεων με στόχο την μετατροπή τους σε χώρους εξόρυξης λιγνίτη αποτελούν τον κανόνα.

Εκπρόσωποι γερμανικών περιβαλλοντικών οργανώσεων, ακτιβιστές από την Ευρώπη -κυρίως το Βέλγιο, την Ολλανδία και τη Γαλλία- αλλά και νέοι, που συμμετείχαν στην κατάληψη του πάρκου Γκεζί στην Κων/πολη, βρίσκονται στο Μάνχαϊμ από τα τέλη Αυγούστου και μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου καταγγέλλοντας τα σχέδια της RWE στο πλαίσιο του Klimacamp, μιας «πράσινης» κατασκήνωσης. Το Klimacamp ξεκίνησε να διοργανώνεται πριν από 4 χρόνια σε περιοχές, όπου το φυσικό περιβάλλον απειλείται από την ανθρώπινη παρέμβαση. Στόχος τoυ είναι η ευαισθητοποίηση των πολιτών, η ανάληψη δράσεων αλλά και ο παραγωγικός διάλογος πάνω σε ευρύτερες θεματικές οικολογικού και πολιτικού χαρακτήρα. «Η ιδέα πίσω από το Klimacamp είναι ότι ο δυτικός κόσμος και η Ευρώπη ειδικότερα βρίσκονται σε ένα παραγωγικό και καταναλωτικό αδιέξοδο. Χρειάζονται έτσι ένα εναλλακτικό οικονομικό μοντέλο, το οποίο θα συνδυάζει την υλική ευημερία με την προστασία του περιβάλλοντος και των κοινωνικών δικαιωμάτων», επισημαίνει ο Αλέξης Πασαδάκης, πολιτικός επιστήμονας και μέλος του Συμβουλίου της Οργάνωσης κατά της Παγκοσμιοποίησης ΑΤΤΑC, ο οποίος συμμετείχε στο Klimacamp.

Περιβαλλοντική κρίση στην Ελλάδα της λιτότητας

O Aλέξης Πασαδάκης είναι πολιτικός επιστήμονας και μέλος του Συμβουλίου τoυ γερμανικού τμήματος της ATTAC

Στο επίκεντρο της φετινής διοργάνωσης βρέθηκε μεταξύ άλλων και η ευρωκρίση, στο φόντο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης των τελευταίων χρόνων αλλά και των μεγάλων προβλημάτων των μεταπολεμικών καπιταλιστικών κοινωνιών του άκρατου καταναλωτισμού και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης. «Η κλιματική αλλαγή και γενικότερα η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος ανά τον κόσμο βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με τον τρόπο που παράγουμε και καταναλώνουμε. Εάν θέλουμε να προστατεύσουμε το περιβάλλον από μια περαιτέρω υποβάθμιση, θα πρέπει να αλλάξουμε άρδην τα σύγχρονα παραγωγικά μοντέλα αλλά και τις καταναλωτικές μας συνήθειες», λέει χαρακτηριστικά ο Αλέξης Πασαδάκης.

Οι γενικές αυτές αρχές ισχύουν και στην περίπτωση της ευρωκρίσης. Σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα και ακτιβιστή, η μαζική επικράτηση των πολιτικών λιτότητας στον ευρωπαϊκό Νότο έθεσε τα περιβαλλοντικά θέματα εκτός της τρέχουσας πολιτικής ατζέντας. Χαρακτηριστικό είναι για τον Αλέξη Πασαδάκη το παράδειγμα της Ελλάδας, για την οποία λέει ότι «εξ αιτίας των μαζικών περικοπών, δεν υπάρχουν πια περιθώρια για επιπλέον χρηματοδότηση περιβαλλοντικών πολιτικών. Μια συνεπής και αποτελεσματική πολιτική με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντας απαιτεί επενδύσεις σε δημόσιες υποδομές και φυσικά κρατική υποστήριξη, κάτι ομως που δεν συνάδει με τη γραμμή που επιβάλλει η τρόικα».

Η «αποανάπτυξη» ως εναλλακτικό μοντέλο ευημερίας

Υπάρχουν και εναλλακτικά μοντέλα ευημερίας

Το περιβάλλον αναδεικνύεται, έτσι, σε ένα ακόμη «θύμα» των μακροοικονομικών πολιτικών που εφαρμόζονται στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές του πλανήτη με αντίστοιχα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Ο Αλέξης Πασαδάκης, όπως υπογράμμισε σε παρουσιάσεις του στο φόρουμ του Klimacamp, εκτιμά πως η εμμονή της Ευρώπης στο μοντέλο αυστηρής λιτότητας «όχι μόνο δεν επιλύει την κρίση, αλλά τη βαθαίνει ολοένα περισσότερο». Βασική προτεραιότητα κρατών και ιδιωτών είναι η αύξηση της ανταγωνιστικότητας με όσο το δυνατό μικρότερες κοινωνικές παροχές, μείωση των μισθών και καταπάτηση των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο είναι φυσικό η προστασία του περιβάλλοντος να τίθεται σε δεύτερη μοίρα.

Υπάρχει όμως έξοδος από το κυρίαρχο αυτό οικονομικό μοντέλο με παράλληλη επίτευξη των μέγιστων δυνατών κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων; Κατά τον κ. Πασαδάκη η λύση έγκειται στην εφαρμογή ενός εναλλακτικού μοντέλου, αυτού της «αποανάπτυξης», όπως έχει επικρατήσει να λέγεται. Στη βάση της τελευταίας βρίσκεται η ιδέα πως μπορεί να υπάρξει γενική ευημερία εφαρμόζοντας ένα κοινωνικό και οικολογικό μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης, με άλλα λόγια μιας οικονομίας του κοινού οφέλους και του γενικού καλού, όπως επισημαίνει και ο γάλλος φιλόσοφος Σερζ Λατούς, ένας από τους βασικούς μελετητές της ιδέας της αποανάπτυξης τα τελευταία χρόνια (décroissance).Η καπιταλιστική ανάπτυξη, σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, έχει φθάσει στα όριά της και δρα κατά του ατόμου και της φύσης, ενώ από την άλλη πλευρά ένα νέο μοντέλο βιώσιμης και πραγματικά «πράσινης» ανάπτυξης είναι εφικτό. «Γι αυτό βέβαια απαιτείται άμεση κινητοποίηση όλων των πολιτών και ριζοσπαστικές δράσεις», λέει ο Αλέξης Πασαδάκης.

DW / Δήμητρα Κυρανούδη

Υπεύθ. Σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου     dw de