Τέσσερις γέφυρες, διαφορετικής εποχής και τεχνικής, στον ίδιο ποταμό
Μια σπάνια -ίσως μοναδική σε πανελλαδικό επίπεδο- και συνάμα πανέμορφη εικόνα αντικρίζει ο επισκέπτης στον Πορταϊκό ποταμό, στο ύψος της Πύλης του νομού Τρικάλων. Τέσσερις γέφυρες, διαφορετικών εποχών (1541 έως 1981) και τεχνικής (πέτρινη τοξωτή, κρεμαστή και δύο από μπετόν) στέκουν η μία δίπλα στην άλλη, "μαρτυρώντας" την ιστορία του τόπου.Η Πύλη βρίσκεται στην είσοδο της πεδινής περιοχής της Θεσσαλίας, προς τα ορεινά της Πίνδου. Τα δύο αντικριστά βουνά Κόζιακας και Ίταμος, που διαχωρίζονται από τον Πορταϊκό ποταμό, σχηματίζουν μία φυσική μεγαλόπρεπη Πύλη, από όπου πήρε και το όνομά της η κωμόπολη.
Την Πύλη χωρίζει από το συνοικισμό της Πόρτα-Παναγιάς ο Πορταϊκός ποταμός. Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον επισκέπτη, καθώς βρίσκεται στο κέντρο σπουδαίων βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων, αλλά κι επειδή αποτελεί πέρασμα για τα γραφικά χωριά του Ασπροποτάμου και την Άρτα.
Σήμερα, η Πύλη είναι έδρα του ομώνυμου Δήμου και αριθμεί περίπου 2.500 κατοίκους, ενώ ολόκληρος ο Δήμος φτάνει τους 5.000 κατοίκους.
Ας επιχειρήσουμε, λοιπόν, ένα νοητό περίπατο κατά μήκος του ποταμού και των τεσσάρων γεφυρών:
Η τοξωτή γέφυρα. Βρίσκεται περίπου 1 χλμ. δυτικά της Πύλης και έχει κτιστεί το 1514 από τον Άγιο Βησσαρίωνα. Η γέφυρα αυτή ήταν η μοναδική ως το 1936, που συνέδεε τον κάμπο με την περιοχή Ασπροποτάμου. Είναι μονότοξη, με μήκος 67 μ., πλάτος 2,05 μ., μέγιστο ύψος 30,50 μ. και ύψος στηθαίων 0,70 μ.
Η γέφυρα Κονδύλη: οι ανάγκες της εποχής οδήγησαν στην κατασκευή νέας γέφυρας για την αμαξιτή σύνδεση των Τρικάλων με τα ορεινά χωριά. Έτσι, ένα χλμ. δυτικότερα της παλιάς τοξωτής γέφυρας κατασκευάστηκε μια νέα, σύγχρονη για την εποχή εκείνη, γέφυρα από μπετόν. Η κατασκευή της άρχισε τον Νοέμβριο του 1934 και τελείωσε τον Ιούνιο του 1936. Η γέφυρα αυτή, που μοιάζει με σαΐτα, έχει μήκος 45,30 μ., πλάτος 6 μ. και ύψος 22 μ. Στις 9 Ιουνίου 1943 οι αντάρτες, για να παρεμποδίσουν τα μηχανοκίνητα κατοχικά στρατεύματα, ανατίναξαν το αριστερό της βάθρο. Η γέφυρα έπεσε χωρίς να σπάσει. Αργότερα, ανασηκώθηκε και αποκαταστάθηκε στην αρχική της θέση, όπου παραμένει έως σήμερα και εξυπηρετεί την επικοινωνία με τα χωριά της Πίνδου, αλλά και την Άρτα.
Η γέφυρα Γκίκα κατασκευάστηκε το 1960-'61 από οπλισμένο σκυρόδεμα και εξυπηρετεί μέχρι σήμερα πολλά χωριά στα ριζά του Κόζιακα. Έχει μήκος 170 μ.
Η κρεμαστή πεζογέφυρα κατασκευάστηκε το 1981 για την εξυπηρέτηση των κατοίκων της ομώνυμης βυζαντινής εκκλησίας. Έχει μήκος 120 μ, και στηρίζεται σε δύο πυλώνες ύψους 16 μ. Η ανάρτηση του καταστρώματος γίνεται με ευθύγραμμα προτεταμένα καλώδια και είναι η πρώτη γέφυρα στην Ελλάδα που κατασκευάστηκε με αυτή την τεχνική. Το πλάτος της είναι 2 μ. και το ύψος από την κοίτη του ποταμού 7μ.
Ακόμα, στη θέση του συνοικισμού Πόρτα-Παναγιά βρισκόταν η βυζαντινή πόλη Μεγάλαι Πύλαι ή Μεγάλη Πόρτα, που στην Τουρκοκρατία ονομαζόταν Πόρτα-Παζάρ.
Ο Άγγλος περιηγητής W. M. Leak (Ληκ), ο οποίος πέρασε από εκεί το 1810, την αναφέρει ως Απάνω Πόρτα ή Πόρτα Παναγιά, σε αντίθεση με τον καινούργιο οικισμό της Πόρτας, που είχε ήδη αναπτυχθεί στη δεξιά όχθη του ποταμού Πορταϊκού και που τον αναφέρει ως Κάτω Πόρτα ή Πόρτα-Νικόλα. Και τα δύο ονόματα (Πύλη και Πόρτα) έχουν σχέση με τη γεωγραφική θέση της κωμόπολης.
Στο συνοικισμό Πόρτα-Παναγιά γεννήθηκε ο μητροπολίτης Λαρίσης Βησσαρίων Β΄ (1490-1540), ο οποίος ανακηρύχτηκε άγιος και πολιούχος των Τρικάλων, της Καλαμπάκας και της Πύλης.
Η Πύλη υπήρξε πολλές φορές πεδίο σοβαρών μαχών εξαιτίας της θέσης της. Καταστράφηκε επανειλημμένα από τους κατακτητές. Τελευταία φορά πυρπολήθηκε από τα ιταλικά στρατεύματα, την 8η Ιουνίου 1943.
Η Πύλη, σύμφωνα με στοιχεία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Τρικάλων, βρίσκεται στο σταυροδρόμι πολλών μνημείων αλλά εκείνο που έχει ταυτισθεί και έχει βάλει τη δική του σφραγίδα, στη βυζαντινή ιστορία και τέχνη, είναι ο ναός της Πόρτα Παναγιάς, άλλοτε καθολικό της Ι. Μ. Μεγάλων Πυλών.
Ο ναός περιήλθε το 1843 στην κυριότητα της γειτονικής Ι Μ. Δουσίκου. Το καθολικό αυτής, συνεχίζει την πορεία του με συμμάχους τους κατοίκους του μικρού οικισμού, που αναπτύσσεται δειλά - δειλά δίπλα του.
Ο ναός- σταυρεσπίστεγη τρίκλιτη βασιλική- έχει κτισθεί πάνω σε αρχαίο ναό. Σε αυτό το συμπέρασμα οδηγούν οι κίονες που βρίσκονται στο χώρο γύρω από το ναό και η ύπαρξη πολλών αρχιτεκτονικών μελών, εντοιχισμένων στην τοιχοποιϊα του, όπως και η περισυλλογή πολλών αρχιτεκτονικών τμημάτων, που φυλάσσονται μέσα στο ναό.
Ο γλυπτός, ψηφιδωτός και γραπτός διάκοσμος του ναού δημιουργεί ένα σύνολο μοναδικό- κόσμημα όχι μόνον για το μνημείο αλλά και για ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο- αυτήν την εποχή. Ο γλυπτός διάκοσμος, δυστυχώς, καταστράφηκε από πυρκαγιά του 1855, που ήταν και η πλέον καταστροφική για το ναό.
Από τον ψηφιδωτό διάκοσμο έχουμε τις δύο ψηφιδωτές εικόνες (1285), μοναδικές για την τεχνική και τεχνοτροπία τους, όπως και για την ιδιόρρυθμη ανάστροφη θέση, που είναι τοποθετημένες.
Στον εξωνάρθηκα, το εικονογραφικό πρόγραμμα ακολουθεί τις εικονογραφικές αρχές του 15ου αι., που- δυστυχώς- υπέστησαν μεγάλες ζημιές στο χρώμα τους, εξαιτίας πυρκαγιάς που εκδηλώθηκε το 1980.
Τέλος, σε δύο κορυφές του βουνού Ίταμος, νοτιοδυτικά της Πύλης, σώζονται τα ερείπια δύο φρουρίων των ελληνικών χρόνων. Από αυτά ελέγχονται όλα τα περάσματα των Αγράφων και της Πίνδου. Τα φρούρια κατελήφθησαν από το Φίλιππο Ε΄ της Μακεδονίας το 189 π.Χ. και καταστράφηκαν από τον Ιούλιο Καίσαρα το 46 π.Χ. Στην περιοχή αυτή τοποθετείται η αρχαία πόλη Αθήναιον.
No comments:
Post a Comment