Ανοικτή πρόσβαση, επανάσταση στη γνώση

Ολοένα περισσότεροι επιστήμονες δημοσιεύουν το ερευνητικό τους έργο στο διαδίκτυο. Η πρόσβαση στη γνώση γίνεται ταχύτερη και ευκολότερη. Σε αυτό συμβάλει και νέα διαδικτυακή πύλη ScienceOpen.

«Για μένα είναι πολύ σημαντικό να έχουν οι άνθρωποι άμεση πρόσβαση στα εκπληκτικά επιστημονικά προϊόντα», λέει η Στέφανι Ντόσον. Η βιολόγος είναι απόφοιτος του αμερικανικού Πανεπιστημίου Γέιλ και διευθύντρια διαχείρισης της επιστημονικής διαδικτυακής πύλης ScienceOpen, που ενεργοποιήθηκε εντός της εβδομάδας στο Βερολίνο. Η Ντόσον θεωρεί την «πρόσβαση στη γνώση σχεδόν ανθρώπινο δικαίωμα. Στο κάτω-κάτω πρόκειται για έρευνα που χρηματοδοτείται αποκλειστικά με χρήματα φορολογουμένων».

Τέτοιου είδους διαδικτυακές πύλες δίνουν τη δυνατότητα συνεχών ανταλλαγών τόσο μεταξύ επιστημόνων όσο και μεταξύ των διαφορετικών επιστημονικών κλάδων. Αυτή η «διακλαδική» ματιά υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια, παρατηρεί ο Γιούργκεν Ρεν, ερευνητής της Εταιρείας Μαξ Πλανκ στο Βερολίνο, αναφερόμενος στα παραδείγματα του Δαρβίνου με τη θεωρία της εξέλιξης και του Αϊνστάιν με τη δική του θεωρία της σχετικότητας. Όπως λέει, «αυτοί οι δύο είδαν τους συσχετισμούς, τους οποίους δεν μπόρεσαν να διακρίνουν άλλοι μέσα από μία πιο εξειδικευμένη εξέταση».

Η Στέφανι Ντόσον, με εργασιακή εμπειρία σε διακεκριμένο οίκο επιστημονικών εκδόσεων, κάνει λόγο για εξαιρετικά χρονοβόρες διαδικασίες που απαιτούνται μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης ενός επιστημονικού έργου. Όπως σχολιάζει, το γεγονός αυτό αποτελεί τεράστια σπατάλη χρόνου τόσο για τους επιστήμονες όσο και για την ίδια την επιστήμη. Η δημοσίευση στο ίντερνετ έχει το προνόμιο της ταχύτητας, διευκρινίζει η ίδια.

Χωρίς εκπτώσεις στην ποιότητα

Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν χρειάστηκε να ξεπεράσει τα όρια της επιστήμης του για να διατυπώσει τη θεωρία της σχετικότητας

Η Ντόσον δεν ανησυχεί για την ποιότητα των επιστημονικών δημοσιεύσεων και εξηγεί: «Φυσικά οι συντάκτες μας ελέγχουν κάθε φορά αν πρόκειται για επιστημονικό περιεχόμενο. Στη συνέχεια προσκαλούμε μέσω διαδικτύου την επιστημονική κοινότητα να καταθέσει τη γνωμοδότησή της». Αυτή η διαδικασία είναι πιο διαφανής συγκριτικά με την καθιερωμένη μέχρι σήμερα μέθοδο, «κατά την οποία ένας ή δύο ειδικοί σε επιστημονικούς εκδοτικούς οίκους βάζουν στα κρυφά τη σφραγίδα τους σε μία δημοσίευση», εξηγεί η Ντόσον.

Οι παραδοσιακοί εκδοτικοί οίκοι χρησιμοποιούν κατά κόρον το επιχείρημα της προεπιλογής, επιλέγοντας από μία ατελείωτη σειρά εν δυνάμει δημοσιεύσεων αυτές που θεωρούν σημαντικότερες. Το αντεπιχείρημα της Στέφανι Ντόσον είναι ότι «η Goggle είναι πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη μηχανή επιστημονικών αναζητήσεων. Έτσι λειτουργεί η επιστημονική εργασία σήμερα». Όπως εξηγεί, «η εκρηκτική αύξηση των δημοσιεύσεων άρχισε ήδη πριν από την ψηφιακή εποχή, αλλά τώρα εισέρχονται νέες δομές σε αυτήν την ποικιλία».

Μία δημοσίευση στη νέα διαδικτυακή επιστημονική πύλη ScienceOpen κοστίζει 600 ευρώ, τιμή στην οποία συμπεριλαμβάνεται η επιμέλεια και οι γλωσσικές διορθώσεις του κειμένου. Η χρήση του ScienceOpen είναι δωρεάν για τους επισκέπτες της πύλης, για την οποία εργάζονται έξι άνθρωποι από το Βερολίνο και ισάριθμοι από τη Βοστόνη. Η λεγόμενη Open Access, δηλαδή η ανοικτή πρόσβαση, δεν είναι κάτι καινούριο στο επιστημονικό πεδίο. Από τότε που υπάρχει το ίντερνετ, υπάρχουν ανταλλαγές γνώσης, λέει ο Γιούργκεν Ρεν, ειδικός στην Ιστορία της Επιστήμης. Και όπως τονίζει, «η ιδέα της ανοικτής πρόσβασης είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένη με το διαδίκτυο, ώστε δεν μπορεί κανείς τα διαχωρίσει πλέον».

Tobias Oelmaier / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Ειρήνη Αναστασοπούλου  dw de