Ο σουλτάνος ‘καθαρίζει’ την αυλή του

Υστερα από αλλεπάλληλες εκλογικές νίκες με επιστέγασμα την ανάδειξή του στον πρώτο εκλεγμένο πρόεδρο της Τουρκίας, ο Ταγίπ Ερντογάν βάζει πλώρη για την αναθεώρηση του Συντάγματος, που θα του εξασφαλίσει ενισχυμένες εξουσίες, αντάξιες ενός... σουλτάνου.

Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι να λύσει τον «γόρδιο δεσμό» στο εσωτερικό του κόμματός του, όπου οι συσχετισμοί είχαν πάρει αρκετά δυσάρεστη τροπή για τον κραταιό άνδρα του ΑΚΡ το τελευταίο διάστημα.

Λίγες ημέρες πριν από το πολυαναμενόμενο έκτακτο συνέδριο στις 27 Αυγούστου -το οποίο πλέον εξελίσσεται σε τυπική διαδικασία- όπου θα εκλεγεί επισήμως ο νέος πρόεδρος του κόμματος και πρωθυπουργός, ο Ερντογάν ανακοίνωσε πρόωρα το όνομα του «εκλεκτού» του, του Αχμέτ Νταβούτογλου.

Η εσπευσμένη ανακοίνωση έγινε σαφώς υπό την πίεση της αποκάλυψης του υπουργού Εξωτερικών ως επικρατέστερου υποψηφίου από τον Αμπντουλάχ Γκιουλ, τον συνιδρυτή του ΑΚΡ και πάλαι ποτέ συνοδοιπόρο του Ερντογάν, που σήμερα όμως αποτελεί το μεγαλύτερο ίσως αγκάθι για τον νέο πρόεδρο εντός του κόμματός του.

Θυμίζουμε ότι ο Γκιουλ δεν είναι βουλευτής και άρα δεν μπορεί να γίνει πρωθυπουργός, ενώ ο Ερντογάν έχει ξεκαθαρίσει ότι χάριν σταθερότητας, ο πρόεδρος του κόμματος και ο επικεφαλής της κυβέρνησης θα είναι το ίδιο πρόσωπο. Η επιλογή του Νταβούτογλου για τον ρόλο του πειθήνιου πρωθυπουργού, που θα διοικήσει τη χώρα και το κόμμα με τη σιδηρά πυγμή που θα επιβάλει άνωθεν ο ίδιος ο Ερντογάν, δημιουργεί ισχυρή συμμαχία υπέρ του στο εσωτερικό του ΑΚΡ.

Επιλογή του ΓκιουλΟ Νταβούτογλου, εξάλλου, οφείλει την πολιτική του καριέρα στον Γκιουλ, ο οποίος τον διόρισε για πρώτη φορά πρέσβη, κάτι που υπενθύμισε με αρκετή δόση πικρίας ο απερχόμενος πρόεδρος. Ο Νταβούτογλου θήτευσε ως σύμβουλος του Γκιουλ όσο εκείνος ήταν πρωθυπουργός, για να μεταπηδήσει με μεγάλη ευκολία στον ρόλο του έμπιστου του Ερντογάν όταν εκείνος βρέθηκε στον πρωθυπουργικό θώκο.

Ο Νταβούτογλου θα κυβερνήσει τη χώρα με τη σιδηρά πυγμή που θα επιβάλει ο Ερντογάν.

Οταν τον περασμένο χρόνο Γκιουλ και Ερντογάν συγκρούστηκαν δημοσίως με αφορμή τη βίαιη καταστολή των διαδηλωτών στο πάρκο Γκεζί και αργότερα την απαγόρευση του Twitter και του YouTube, ο Νταβούτογλου απέδειξε ότι έχει απομακρυνθεί από τον πρώτο μέντορά του και έχει επιλέξει την πλευρά Ερντογάν. Οι δύο άνδρες μοιράζονται, άλλωστε, το «νεοοθωμανικό» όραμα της Μεγάλης Τουρκίας και την εθνικιστική ισλαμοσυντηρητική ρητορική.

Οι συμμαχίεςΕπιπλέον, ο Νταβούτογλου έχει αρκετές συμμαχίες εντός του κόμματος, κάτι που θα διευκολύνει τον Ερντογάν και θεωρείται ότι μπορεί να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους εν όψει των εκλογών του 2015.

Η επιλογή του Νταβούτογλου για τη θέση του πρωθυπουργού δυσαρέστησε τον Γκιουλ.

Ο αστάθμητος παράγοντας Γκιουλ, όμως, παραμένει. Ουδείς πλην του Ερντογάν μπορεί να κινητοποιήσει τόσο τους οπαδούς όσο ο Γκιουλ, και η συνταγματική αναθεώρηση που προωθεί ο νέος πρόεδρος απαιτεί μεγάλη πλειοψηφία τουλάχιστον 2/3 στη βουλή.

Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, ότι ο Ερντογάν θα πρέπει να βρει εγκαίρως τρόπο να προσεγγίσει τον δυσαρεστημένο Γκιουλ για πετύχει τον τελικό του στόχο, τις υπερεξουσίες δηλαδή, ως πρόεδρος της Τουρκίας.

Ο Γκιουλ έχει κρατήσει σχετικά χαμηλά τους τόνους, αλλά το ξέσπασμα της συζύγου του πριν από λίγες μέρες σε δημοσιογραφικό πηγαδάκι, όπου προειδοποίησε ότι θα «ξεκινήσει Ιντιφάντα» εναντίον όσων προσπαθούν να υποβαθμίσουν τον απερχόμενο πρόεδρο, προμηνύει απρόβλεπτες καταστάσεις εντός του κυβερνώντος κόμματος.

Οι αλλαγές
Προκειμένου να ελέγξει, λοιπόν, όσο το δυνατόν περισσότερο το κόμμα, θα πρέπει να γίνει πολύ προσεκτική επιλογή των προσώπων που θα στελεχώσουν τη νέα κυβέρνηση υπό τον Αχμέτ Νταβούτογλου.

Τα σενάρια θέλουν το οικονομικό επιτελείο υπό τον αναπληρωτή πρόεδρο της κυβέρνησης Αλή Μπαμπατζάν και τον υπουργό Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ να παραμένει ως έχει, έτσι ώστε να μη δημιουργηθεί κλίμα ανασφάλειας στους ξένους επενδυτές. Κυκλοφορεί, πάντως, η φήμη που θέλει τον Ερντογάν να αντικαθιστά τον Μπαμπατζάν με τον οικονομικό του σύμβουλο Γιγκίτ Μπουλούτ.

Αυτό θεωρείται από αρκετούς αναλυτές ως καταστροφικό, καθώς ο Μπουλούτ προτιμά να ικανοποιήσει τον Ερντογάν παρά να ακολουθήσει συνεπή οικονομική πολιτική και στο παρελθόν έχει υποπέσει σε σημαντικά λάθη. Είναι χαρακτηριστικό ότι έχει ισχυριστεί πως η Τουρκία δεν χρειάζεται πλέον την Ευρώπη και ότι η Δύση για την Αγκυρα είναι μόνο οι ΗΠΑ.

Προς αντικατάσταση φαίνεται ότι βαίνει και ο υπουργός Δικαιοσύνης, από τον Μουσταφά Σεντόπ, καθηγητή Νομικής και αναπληρωτή πρόεδρο στο ΑΚΡ -και φυσικά εκ των στενών συνεργατών του Ερντογάν.

Λέγεται δε ότι μια θέση στην κυβέρνηση θα διασφαλίσει και ο Μπινάλι Γιλντιρίμ, ο πρώην υπουργός Μεταφορών, που κατηγορήθηκε ότι διαχειρίστηκε τις συναλλαγές του Ερντογάν με επιχειρηματίες και εισέπραττε μίζες με αντάλλαγμα επικερδή συμβόλαια.

Το μόνο πρόβλημα είναι ότι δεν έχει καλές σχέσεις με τον Νταβούτογλου. Διάδοχος του Νταβούτογλου στο υπουργείο Εξωτερικών λέγεται ότι θα είναι ο αρχηγός της ΜΙΤ, των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν.

Αχμέτ Νταβούτογλου
Διακεκριμένος ακαδημαϊκός, αμφιλεγόμενος ως ΥΠΕΞ

Από ακαδημαϊκός έγινε διπλωμάτης και στη συνέχεια υπουργός Εξωτερικών, για να επιβραβευθεί τελικά για την πίστη του προς τον Ερντογάν με την πρωθυπουργία. Η παρακαταθήκη που αφήνει, πάντως, στο υπουργείο Εξωτερικών είναι τουλάχιστον αμφιλεγόμενη. Ξεκίνησε με πολύ καλές περγαμηνές, έχοντας θητεύσει ως καθηγητής, ωστόσο η πολιτική του «Στρατηγικού Βάθους» που περιέγραψε σε πολυδιαβασμένο βιβλίο του και εφάρμοσε ως επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας δεν είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Η πολιτική του, η οποία όπως έλεγε στόχευε σε «μηδέν προβλήματα με τους γείτονες», έγινε αντικείμενο χλεύης από τους αντιπάλους του, που την αποκαλούν «μηδέν γείτονες». Εχει ασκηθεί έντονη κριτική στον Νταβούτογλου για την αποτυχία του να κερδίσει ηγετικό ρόλο για την Τουρκία στη Μέση Ανατολή, παρά τις επίμονες προσπάθειές του, ενώ η απομάκρυνση της Αγκυρας από τη Δύση και το ΝΑΤΟ και η προσέγγιση της Ρωσίας και της Κίνας ήταν κάτι που αρκετοί δεν είδαν με καλό μάτι, τόσο στο εσωτερικό της Τουρκίας όσο και το εξωτερικό.

Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ έχουν επιδεινωθεί -με την «υπογραφή» του ίδιου του Ταγίπ Ερντογάν- ενώ ανάλογη είναι η κατάσταση και με την ΕΕ. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις έχουν «παγώσει» επί της ουσίας, ενώ τους τελευταίους μήνες και οι σχέσεις με το Βερολίνο έχουν γίνει ιδιαίτερα ψυχρές. Ως πρωθυπουργός ο Νταβούτογλου θα εδραιώσει ακόμη περισσότερο αυτή την εξωτερική πολιτική, με αμφίβολα αποτελέσματα.

ΜΑΡΙΑ ΑΔΑΜΙΔΟΥ
madam@pegasu.gr