Κοινωνία & Πολιτισμός

Δεν μπορούμε να ζούμε με κλεμμένη τέχνη

Το θέμα των ημερών στη Γερμανία είναι η ανακάλυψη των περίπου 1.400 έργων τέχνης στο Μόναχο. Ο Εβραίος συγγραφέας Ράφαελ Ζέλιγκμαν μιλάει για την τέχνη και τους ναζί.

Κατά τη διάρκεια του ναζισμού χιλιάδες έργα της μοντέρνας τέχνης απαξιώθηκαν και χαρακτηρίστηκαν «εκφυλισμένα». Πάρα πολλά από αυτά ανήκαν σε Εβραίους και είτε κατασχέθηκαν είτε αγοράστηκαν σε εξευτελιστικές τιμές. Εδώ και πολλά χρόνια οι κληρονόμοι των οικογενειών στις οποίες ανήκαν τα έργα αγωνίζονται να αποδείξουν την προέλευσή τους. Εντωμεταξύ τα γερμανικά μουσεία υπέγραψαν μια διακήρυξη με την οποία υποχρεώνονται να ελέγχουν εάν τα αποκτήματά τους είναι προϊόντα κλοπής από τους ναζί. Παρά τις καλές προθέσεις συχνά αποδεικνύεται ότι μουσεία έχουν στην κατοχή τους έργα τέχνης τα οποία εκλάπησαν από τους ναζί.

Σε ένα παραμελημένο διαμέρισμα στο Μόναχο, ανάμεσα σε σκουπίδια, βρέθηκαν πριν από μερικές ημέρες σχεδόν 1.400 πίνακες αμύθητης αξίας. Τα έργα υπογράφουν ανάμεσα σε άλλους ο Πικάσο, ο Ματίς και ο Σαγκάλ. Ο Εβραίος συγγραφέας Ράφαελ Ζέλιγκμαν, παραχωρώντας συνέντευξη στην Deutsche Welle, δήλωσε σχετικά με το θησαυρό του Μονάχου: «Πρέπει να πω πως το μέγεθος με εξέπληξε, όχι όμως αυτό καθαυτό το γεγονός. Το ότι οι ναζί προέβαιναν σε κατασχέσεις και έκλεβαν έργα τέχνης είναι γνωστό, όπως επίσης είναι γνωστό πως πολλοί επωφελήθηκαν από αυτή την κατάσταση. Αυτό, όμως, που πάντα με εκπλήσσει είναι με πόσο αδίστακτο τρόπο ακόμα και σήμερα αντιμετωπίζονται τα έργα αυτά».

Υπάρχουν κάποιοι που δεν θέλουν το ξεκαθάρισμα

Ο Εβραίος συγγραφέας Ράφαελ Ζέλιγκμαν

Στην ερώτηση εάν θεωρεί πως η Γερμανία σήμερα δεν θέλει ή καθυστερεί να διαλευκάνει τέτοιες υποθέσεις κλεμμένης τέχνης από τους ναζί ο Ράφαελ Ζέλιγκμαν απαντά: «Δεν μπορώ να μιλήσω για τη Γερμανία ως σύνολο. Αλλά υπάρχουν μουσεία, συλλογές, ιδιώτες, δημόσιες υπηρεσίες οι οποίες θα επιθυμούσαν τα έργα τέχνης να παραμείνουν στην κατοχή τους χωρίς ελέγχους».

Η οικογένεια του Ράφαελ Ζέλιγκμαν αναγκάστηκε να φύγει από τη Γερμανία το 1933. Τα άφησαν όλα πίσω τους. Δύο χρόνια αργότερα επέστρεψε ο πατέρας για να πουλήσει το σπίτι και τα υπάρχοντά τους. Αναγκάστηκε να τα πουλήσει σε πολύ χαμηλή τιμή. Αυτό είναι και ένα από τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κληρονόμοι. Εάν τα έργα εκλάπησαν, το γεγονός είναι πιο εύκολο να αποδειχθεί, εάν όμως πουλήθηκαν σε χαμηλή τιμή, σε τιμή χαμηλότερη από αυτήν της αγοράς, είναι δύσκολο να διεκδικήσουν την επιστροφή τους.

Ηθική υποχρέωση η επιστροφή των κλεμμένων

Γκουάς του Μαξ Μπέκμαν

Η οικογένεια του Ράφαελ Ζέλιγκμαν δεν αποζημιώθηκε ποτέ. Τι σημαίνει όμως αποζημίωση για τα έργα τέχνης: «Εάν κάποιος αγαπά την τέχνη ή τα χρήματα που αυτή κοστίζει είναι αδιάφορο. Πρόκειται για ιδιοκτησία. Το ερώτημα της αποζημίωσης στο θέμα της τέχνης είναι περισσότερο ηθικό για τη Γερμανία. Είναι κανείς πρόθυμος να αποχωριστεί έργα τέχνης τα οποία είναι αποκτήματα εκβιασμού ή κλοπής. Απέναντι στη Ρωσία λένε για παράδειγμα, τέχνη που εκλάπη από τη Γερμανία πρέπει να επιστραφεί. Όσον αφορά την τέχνη που άνηκε στους Εβραίους τους λένε: ναι αλλά εσείς πήρατε κάποια χρήματα. Νομίζω πως είναι προς όφελος της γερμανικής κοινωνίας να επιστρέψει τα κλεμμένα».

Sarah Hofmann / Mαρία Ρηγούτσου

Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής