Πολιτισμός | 17.12.2010

Τι οφείλει η Ευρώπη στους Έλληνες

Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Η κουλτούρα μας στηρίζεται στον ελληνικό πολιτισμό. Μια χιλιοειπωμένη φράση που ανέλαβε να συγκεκριμενοποιήσει ο Γερμανός ελληνιστής Thomas Szlezak με ένα νέο βιβλίο του. Παρέμβαση στη δημόσια συζήτηση για την Ευρώπη.

Για έναν και πλέον αιώνα, από τα τέλη του 18ου ως τα τέλη του 19ου, τα ανώτερα και καλλιεργημένα στρώματα της γερμανικής κοινωνίας είχαν ένα σαφές πνευματικό πρότυπο, τους αρχαίους Έλληνες, τη σκέψη και τον πολιτισμό τους. Αυτό ήταν το πνεύμα της εποχής. Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει. Οι κλασσικές σπουδές βρίσκονται εδώ και πολλές δεκαετίες σε υποχώρηση, το σημερινό πνεύμα της εποχής δεν ευνοεί σαφείς διαχωρισμούς και ξεκάθαρες γραμμές, προτιμά μάλλον τον συγκρητισμό στο περιεχόμενο και την αχλύ στη μορφή. Αλλά πώς να κάνει κανείς σοβαρά τη συζήτηση για την Ευρώπη, που έχει αρχίσει με αφορμή τη δημοσιονομική κρίση, χωρίς ξεκάθαρη επίγνωση, χωρίς αντίληψη τους πως προήλθε από το ελληνικό χθες το ευρωπαϊκό σήμερα;

Αρχαιολατρία ή νομοτέλεια;

Thomas Szlezak, Τι οφείλει η Ευρώπη στους Έλληνες, UTB, Στουτγάρδη 2010.Ένας γηραιός ελληνιστής, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Τυβίγγης, υψώνει τη φωνή του όχι με δασκαλίστικο πείσμα αλλά με την πείρα του σοφού για να δώσει μια κατεύθυνση σ’ αυτή τη δημόσια συζήτηση που συχνά κυριαρχείται από την ημιμάθεια και τον οπορτουνισμό. Είναι ο πολύς Thomas Szlezak, συγγραφέας του πασίγνωστου βιβλίου Πώς να διαβάζουμε τον Πλάτωνα, μεταφρασμένου πριν από λίγα χρόνια και στα ελληνικά. Με το καινούργιο βιβλίο του Τι οφείλει η Ευρώπη στους Έλληνες προσπαθεί να δείξει ότι η ελληνική καταγωγή του σημερινού ευρωπαϊκού πολιτισμού δεν είναι φαντασίωση, δεν είναι ωραιολογία, είναι μια ερμηνεύσιμη νομοτέλεια. Πρόκειται για δώδεκα παραδόσεις του Szlezak στο πανεπιστήμιο, λίγο πριν να συνταξιοδοτηθεί το 2006. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με στείρα αρχαιολατρία, το αντίθετο, έχουμε να κάνουμε με μια εντυπωσιακά εύστροφη κατάδυση στην ιστορία των ιδεών.

Αποστάσεις, πλουραλισμός, νέα όρια

Leo von Klenze (1784-1864): Ιδανική άποψη της Ακρόπολης και του Αρείου Πάγου, 1846, Νέα Πινακοθήκη του ΜονάχουΠοιά είναι εντέλει κατά τον Szlezak τα τρία μοναδικά επιτεύγματα του ελληνικού πολιτισμού, που τον διαφοροποιούν ξεκάθαρα από άλλους και που τον καθιστούν αμετάκλητα πηγή της σημερινής Ευρώπης; Οι Έλληνες μας δίδαξαν την αποστασιοποίηση, την ικανότητα να παίρνουμε αποστάσεις ακόμα και από τον δικό μας τρόπο σκέψης. Οι Έλληνες μας δίδαξαν τον πλουραλισμό, γιατί δεν στηρίχτηκαν σε μια ιερή και αδιαμφισβήτητη παράδοση, αλλά έπλαθαν συνεχώς τη δημοκρατία και διαπλάθονταν μέσα απ’ αυτήν. Και τέλος οι Έλληνες μας κληρονόμησαν την τάση να ξεπερνάμε διαρκώς τα δικά μας στενά όρια και να κατακτούμε συνεχώς έναν όλο και μεγαλύτερο, ένα όλο και πιο θαυμάσιο κόσμο. Σ’ αυτά στηρίχθηκε ο διαφωτισμός, αυτά παραμένουν τα έστω και μερικές φορές δυσδιάκριτα πια θεμέλια της Ευρώπης. Θα μείνει η φωνή του γηραιού καθηγητού Szlezak φωνή βοώντος εν τη ερήμω; Σε μια αναλυτική παρουσίαση του βιβλίου του η εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung καταλήγει: «Σκοπός του είναι να μας κάνει να σκεφθούμε σοβαρά την πνευματική υπόσταση της Ευρώπης σε μια εποχή που αδιαφιλονίκητα πλέον τμήματα των κοινωνικών ελίτ έχουν χάσει τις ιδέες και τα επιχειρήματα υπέρ ή κατά της Ευρώπης.»

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. Σύνταξης: Στέφανος Γεωργακόπουλος

dw