Οι δυτικές κοινωνίες γυρίζουν στις αρχές του 20ού αιώνα
PAUL KRUGMAN / THE NEW YORK TIMES
Το τελευταίο βιβλίο του Γάλλου οικονομολόγου Τομά Πικετί, «Ο καπιταλισμός στον 21ο αιώνα», δεν είναι το μοναδικό βιβλίο Οικονομικών που έγινε μπεστ σέλερ. Η προσφορά του είναι, όμως, σημαντική, καθώς αλλάζει τους όρους της συζήτησης για την οικονομία με έναν τρόπο που δεν το κάνουν τα άλλα. Γι’ αυτό και πολλοί συντηρητικοί συνιστούν να αποκηρύξουμε την εργασία του κ. Πικετί, διαφορετικά «θα διασπείρει τις απόψεις του μεταξύ των διανοουμένων και θα αναμορφώσει το πολιτικό και οικονομικό τοπίο στο οποίο θα διεξαχθούν όλες οι μάχες για τη μελλοντική πολιτική».
Αυτό που εκπλήσσει είναι πως οι συντηρητικοί δεν κατορθώνουν να παρουσιάσουν κάποιο είδος ουσιαστικών αντεπιχειρημάτων στη θέση του κ. Πικετί. Εχουν αρκεστεί σε χαρακτηρισμούς όπως ότι ο κ. Πικετί είναι μαρξιστής, όπως άλλωστε υποτίθεται πως είναι οποιοσδήποτε θεωρεί σημαντικό ζήτημα την εισοδηματική ανισότητα. Ας εξετάσουμε, όμως, γιατί το βιβλίο του έχει τόσο ισχυρό αντίκτυπο. Ο κ. Πικετί δεν είναι ο πρώτος οικονομολόγος που επισημαίνει πως η ανισότητα αυξάνεται ραγδαία ή που δίνει έμφαση στο ότι αυξάνονται με πολύ αργούς ρυθμούς τα εισοδήματα των φτωχών και εκτινάσσονται στα ύψη εκείνα των πλουσίων. Είναι αλήθεια, επίσης, ότι ο κ. Πικετί και οι συνεργάτες του εμβάθυναν την ιστορική μας γνώση.
Το πραγματικά καινούργιο στοιχείο που φέρνει, όμως, είναι πως καταρρίπτει τους πλέον προσφιλείς μύθους των συντηρητικών, πως ζούμε σε έναν κόσμο αξιοκρατίας στον οποίο όσοι έχουν μεγάλο πλούτο τον έχουν κερδίσει με την αξία τους. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η αντίδραση των συντηρητικών σε όποιον προσπάθησε να κινήσει πολιτική συζήτηση για την εκτίναξη του πλούτου των πλουσιοτέρων κινούνταν σε δύο γραμμές άμυνας: αρχικά αρνούνταν πως οι πλούσιοι ζουν τόσο καλά και οι υπόλοιποι τόσο κακά, και όταν αυτό δεν έπειθε, ισχυρίζονταν πως τα δυσθεώρητα εισοδήματα των πλουσιοτέρων δικαιολογούνται για τις υπηρεσίες που αυτοί έχουν προσφέρει. Και ότι δεν πρέπει να μιλάμε για το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού αλλά για «εκείνους που δημιουργούν θέσεις εργασίας».
Πώς, όμως, μπορεί να υποστηρίξει κανείς κάτι τέτοιο όταν οι πλούσιοι προσπορίζονται μεγάλο τμήμα των εισοδημάτων τους όχι από την εργασία τους αλλά από τα περιουσιακά τους στοιχεία; Και τι γίνεται όταν ο μεγάλος πλούτος προέρχεται όλο και περισσότερο όχι από την επιχειρηματική δραστηριότητα αλλά από κληρονομιά; Αυτό που επιτυγχάνει ο κ. Πικετί είναι να αποδείξει πως αυτές οι ερωτήσεις δεν είναι άσχετες. Πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στις δυτικές κοινωνίες κυριαρχούσε μια ολιγαρχία πλουσίων που είχε κληρονομήσει τα πλούτη της και ο κ. Πικετί υποστηρίζει με πειστικό τρόπο ότι επιστρέφουμε σε αυτήν την κατάσταση.
Εκπλήσσομαι να βλέπω τους συντηρητικούς να αποκηρύττουν τον κ. Πικετί ως μαρξιστή σαν να ίσχυε ότι και μόνον η αναφορά στην ανισοκατανομή του πλούτου καθιστά κάποιον μαρξιστή. Το γεγονός, πάντως, πως οι απολογητές της αμερικανικής ολιγαρχίας προφανώς δεν μπορούν να παρουσιάσουν συνεκτικά επιχειρήματα δεν σημαίνει πως αποδυναμώνονται πολιτικά. Κάθε άλλο. Είναι ισχυρότατοι, ίσως ισχυρότεροι από ποτέ. Οι ιδέες, πάντως, έχουν σημασία, καθώς διαμορφώνουν τόσο τον τρόπο με τον οποίο μιλάμε για την κοινωνία όσο και τελικά τι κάνουμε γι’ αυτήν. Και ο πανικός που έχει προκληθεί από το βιβλίο του κ. Πικετί καταδεικνύει πως οι συντηρητικοί έχουν ξεμείνει από ιδέες. KATHIMERINI
Αυτό που εκπλήσσει είναι πως οι συντηρητικοί δεν κατορθώνουν να παρουσιάσουν κάποιο είδος ουσιαστικών αντεπιχειρημάτων στη θέση του κ. Πικετί. Εχουν αρκεστεί σε χαρακτηρισμούς όπως ότι ο κ. Πικετί είναι μαρξιστής, όπως άλλωστε υποτίθεται πως είναι οποιοσδήποτε θεωρεί σημαντικό ζήτημα την εισοδηματική ανισότητα. Ας εξετάσουμε, όμως, γιατί το βιβλίο του έχει τόσο ισχυρό αντίκτυπο. Ο κ. Πικετί δεν είναι ο πρώτος οικονομολόγος που επισημαίνει πως η ανισότητα αυξάνεται ραγδαία ή που δίνει έμφαση στο ότι αυξάνονται με πολύ αργούς ρυθμούς τα εισοδήματα των φτωχών και εκτινάσσονται στα ύψη εκείνα των πλουσίων. Είναι αλήθεια, επίσης, ότι ο κ. Πικετί και οι συνεργάτες του εμβάθυναν την ιστορική μας γνώση.
Το πραγματικά καινούργιο στοιχείο που φέρνει, όμως, είναι πως καταρρίπτει τους πλέον προσφιλείς μύθους των συντηρητικών, πως ζούμε σε έναν κόσμο αξιοκρατίας στον οποίο όσοι έχουν μεγάλο πλούτο τον έχουν κερδίσει με την αξία τους. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η αντίδραση των συντηρητικών σε όποιον προσπάθησε να κινήσει πολιτική συζήτηση για την εκτίναξη του πλούτου των πλουσιοτέρων κινούνταν σε δύο γραμμές άμυνας: αρχικά αρνούνταν πως οι πλούσιοι ζουν τόσο καλά και οι υπόλοιποι τόσο κακά, και όταν αυτό δεν έπειθε, ισχυρίζονταν πως τα δυσθεώρητα εισοδήματα των πλουσιοτέρων δικαιολογούνται για τις υπηρεσίες που αυτοί έχουν προσφέρει. Και ότι δεν πρέπει να μιλάμε για το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού αλλά για «εκείνους που δημιουργούν θέσεις εργασίας».
Πώς, όμως, μπορεί να υποστηρίξει κανείς κάτι τέτοιο όταν οι πλούσιοι προσπορίζονται μεγάλο τμήμα των εισοδημάτων τους όχι από την εργασία τους αλλά από τα περιουσιακά τους στοιχεία; Και τι γίνεται όταν ο μεγάλος πλούτος προέρχεται όλο και περισσότερο όχι από την επιχειρηματική δραστηριότητα αλλά από κληρονομιά; Αυτό που επιτυγχάνει ο κ. Πικετί είναι να αποδείξει πως αυτές οι ερωτήσεις δεν είναι άσχετες. Πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στις δυτικές κοινωνίες κυριαρχούσε μια ολιγαρχία πλουσίων που είχε κληρονομήσει τα πλούτη της και ο κ. Πικετί υποστηρίζει με πειστικό τρόπο ότι επιστρέφουμε σε αυτήν την κατάσταση.
Εκπλήσσομαι να βλέπω τους συντηρητικούς να αποκηρύττουν τον κ. Πικετί ως μαρξιστή σαν να ίσχυε ότι και μόνον η αναφορά στην ανισοκατανομή του πλούτου καθιστά κάποιον μαρξιστή. Το γεγονός, πάντως, πως οι απολογητές της αμερικανικής ολιγαρχίας προφανώς δεν μπορούν να παρουσιάσουν συνεκτικά επιχειρήματα δεν σημαίνει πως αποδυναμώνονται πολιτικά. Κάθε άλλο. Είναι ισχυρότατοι, ίσως ισχυρότεροι από ποτέ. Οι ιδέες, πάντως, έχουν σημασία, καθώς διαμορφώνουν τόσο τον τρόπο με τον οποίο μιλάμε για την κοινωνία όσο και τελικά τι κάνουμε γι’ αυτήν. Και ο πανικός που έχει προκληθεί από το βιβλίο του κ. Πικετί καταδεικνύει πως οι συντηρητικοί έχουν ξεμείνει από ιδέες. KATHIMERINI
No comments:
Post a Comment