Bλέπουμε... αυτό που φοβόμαστε

Σύμφωνα με έρευνα γερμανών επιστημόνων οι φοβίες μπορούν να καθορίσουν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος προσλαμβάνει τα εξωτερικά ερεθίσματα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της αραχνοφοβίας.

Πώς ένα τόσο μικρό έντομο, όπως η αράχνη, μπορεί να φέρει στα άκρα όσους δηλώνουν «αραχνοφοβικοί»; Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα ομάδας ψυχολόγων από το Πανεπιστήμιο του Μάνχαϊμ, ο φόβος που κυριεύει τους αραχνοφοβικούς δεν είναι «κατά φαντασίαν», αλλά υπαρκτός. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα άτομα που διακατέχονται από αραχνοφοβία συγκρατούν την εικόνα μιας αράχνης για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε σχέση με άτομα που δεν έχουν την ίδια φοβία.

Αυτό οφείλεται στο ότι οι φοβίες επηρεάζουν την ανθρώπινη αντιληπτική ικανότητα, η οποία μεταβάλλεται από άνθρωπο σε άνθρωπο ανάλογα με την ψυχοσυναισθηματική του κατάσταση απέναντι σε ερεθίσματα. «Η έρευνα δείχνει ότι τα εξωτερικά ερεθίσματα που σχετίζονται με συγκεκριμένες φοβίες καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα», αναφέρει ο Γκέοργκ Άλπερς από την ερευνητική ομάδα, σημειώνοντας ότι από τη διεργασία αυτή επηρεάζεται ειδικότερα η όραση.

Αράχνες αντί για λουλούδια

Οι αραχνοφοβικοί είδαν δύο φορές πιο συχνά την αράχνη αντί του λουλουδιού

Το πείραμα διεξήχθη ως εξής: Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, σε αυτούς που φοβούνται και σε αυτούς που δε φοβούνται τις αράχνες. Μέσω ενός ειδικού στερεοσκοπικού καθρέφτη εναλλάσσονταν μπροστά τους ανά οκτώ δευτερόλεπτα δύο εικόνες, μιας αράχνης και ενός λουλουδιού, μία για το δεξί μάτι και μία για το αριστερό αντίστοιχα. «Δεν είναι δυνατό να δει κάποιος συγχρόνως δύο διαφορετικές εικόνες με τα μάτια του. Τα μάτια συναγωνίζονται το ένα το άλλο και τελικά ο εγκέφαλος είναι αυτός που αποφασίζει ποια εικόνα θα επικρατήσει», εξηγεί ο Άλπερς.

Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες έπρεπε να πατήσουν ένα κουμπί, υποδεικνύοντας τι ακριβώς βλέπουν: την αράχνη, το λουλούδι ή συνδυασμό και των δύο. Παράλληλα οι ψυχολόγοι καταμετρούσαν το χρόνο που παρέμεναν στην συνείδηση των ατόμων οι εκάστοτε εικόνες. Οι αραχνοφοβικοί ανέφεραν πως έβλεπαν την αράχνη δύο φορές πιο συχνά σε σχέση με τους υπόλοιπους και μάλιστα κατά 4 δευτερόλεπτα κάθε φορά περισσότερο. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους -οι οποίοι συγχρόνως υπέβαλαν τους συμμετέχοντες σε τεστ αλήθειας-, όταν οι αραχνοφοβικοί έλεγαν πως έβλεπαν την αράχνη, δεν ψεύδονταν.

Μια ευαίσθητη εγκεφαλική διεργασία

Ο εγκέφαλος επιλέγει τις εικόνες που βλέπουμε. Οι φοβίες μπορούν να τον επηρεάσουν

Οι ερευνητές, σύμφωνα με άρθρο τους στο περιοδικό Journal of Experimental Psychopathology, αποκλείουν ωστόσο το ενδεχόμενο οι αραχνοφοβικοί να προκαλούσαν οι ίδιοι συνειδητά αυτή την κατάσταση, μιας και γίνεται δεκτό ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να καθορίσει συνειδητά ο ίδιος την όρασή του. Μπροστά σε ένα μεγάλο δείγμα εξωτερικών ερεθισμάτων, ο εγκέφαλος είναι αυτός που επιλέγει τελικά αυτόματα ποιο θα επικρατήσει. Σε αυτή ακριβώς την καθαρά εγκεφαλική διαδικασία, συναισθήματα όπως ο φόβος διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ως προς την τελική επιλογή.

Ωστόσο, όπως αναφέρει ο Ντίτερ Μπεστ, αναπληρωτής διευθυντής της Ένωσης Γερμανών Ψυχοθεραπευτών (DPtV), «η έρευνα επιβεβαιώνει πράγματα τα οποία δέχεται ήδη εδώ και καιρό η επιστήμη της ψυχολογίας». Ο Μπεστ, χωρίς να αμφισβητεί τα ερευνητικά αυτά πορίσματα, εκτιμά πάντως ότι σήμερα «κάθε ψυχοθεραπευτής είναι έτσι κι αλλιώς εξοικειωμένος με την αρχή της επιλεκτικής αντιληπτικής ικανότητας».

Brigitte Osterath / Δήμητρα Κυρανούδη

Υπεύθ. Σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος   dw de