Ο Ευριπίδης λέει «όχι» στο μίσος

«Η Φαίδρα έχει το ευάλωτο και το τρωτό μιας πεταλούδας που καίγεται στο φως. Είναι μια τίμια γυναίκα, ένα πλάσμα το οποίο μπλέκεται στα γρανάζια της σύγκρουσης, επιτελεί άθελά της το σχέδιο και καταστρέφεται, ένα τραγικό πρόσωπο αλλά με μία διαφάνεια και μία αλαφράδα...».

Νίκος Κουρής, Μάρθα Φριντζήλα και Λυδία Κονιόρδου πρωταγωνιστούν στον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη που παρουσιάζεται στην Επίδαυρο

Η Λυδία Κονιόρδου υποδύεται την τραγική ηρωίδα στην τραγωδία του Ευριπίδη «Ιππόλυτος», την οποία σκηνοθετεί για το Εθνικό Θέατρο, απόψε και αύριο, στην Επίδαυρο. Μια τραγωδία η οποία δεν ανεβαίνει συχνά, «ίσως γιατί, πολλές φορές, μένουμε στον μύθο, στο μελόδραμα ενός ερωτικού ανεπίδοτου πόθου που φέρνει εκδίκηση». Πρόκειται, ωστόσο, για «συγκλονιστικό κείμενο, ιδιοφυές έργο, μεγαλόπνοο και πολυεπίπεδο, βαθύ και μεταφυσικό. Ενα σύμπαν ολόκληρο με δυνάμεις που επενεργούν η μία στην άλλη και υλοποιούνται στη ζωή των ανθρώπων». Ο τραγικός ποιητής, βαθύς γνώστης της ανθρώπινης φύσης στις πιο απόκρυφες πτυχές της, παρουσιάζει το 428 π.Χ. στα Μεγάλα Διονύσια μια τραγωδία με φιλοσοφικές, θρησκευτικές και υπαρξιακές αναζητήσεις, που συμπληρώνονται από τις κοινωνικές και πολιτικές αγωνίες της εποχής.

«Βλέπουμε τη στάση του Ευριπίδη απέναντι σε μία εποχή που χειραγωγείται από τους σοφιστές αφενός, αφετέρου ο ποιητής αντιλαμβάνεται το πεπερασμένο της».

Ο πελοποννησιακός πόλεμος έχει ξεκινήσει τρία χρόνια νωρίτερα, ο λοιμός έχει χτυπήσει την Αθήνα και σπέρνει θύματα, ο Περικλής έχει πεθάνει την προηγούμενη χρονιά. Με κεντρικά πρόσωπα του μύθου τη Φαίδρα, δεύτερη σύζυγο του Θησέα, που προέρχεται από τόπους μακρινούς όπου κυριαρχούν το πάθος και η μαγεία, και τον Ιππόλυτο, γιο του Θησέα από την Αμαζόνα Ιππολύτη, προσκολλημένο εμμονικά σε μια ιερή αγνότητα, ο ποιητής στήνει μια αριστοτεχνική θεατρική παγίδα κλιμάκωσης του τραγικού, όπου οι θεοί παίζουν καθοριστικό ρόλο, οδηγώντας τους ανθρώπους σε μια καταστροφική συνωμοσία σιωπής, στο αναπόφευκτο σφάλμα, στην τιμωρία αλλά και στη συγχώρεση.

«Τοποθετούμε το έργο πάνω σε τέσσερις βασικούς άξονες που υλοποιούνται μέσω των τεσσάρων βασικών προσώπων του έργου: Ιππόλυτος, Τροφός, Θησέας, Φαίδρα», εξηγεί η Λυδία Κονιόρδου. Δημιουργούνται ζεύγη αντιθέσεων και συγκρούσεων και διλήμματα εσωτερικά στον καθένα. «Ο καθένας βλέπει την αλήθεια από τη δική του οπτική γωνία. Δεν μπορεί να δει, εκ των πραγμάτων, το όλον, μια και είναι/είμαστε θνητοί. Και γι' αυτό οι αποφάσεις τους, ενώ νομίζουν ότι έχουν την ελευθερία της βούλησης και της δράσης, στην ουσία τούς οδηγούν πιο βαθιά στην καταστροφή». Το όλον το βλέπουν μόνο οι θεοί από ψηλά που εκφράζουν συμπαντικές δυνάμεις, η μεν Αφροδίτη τη γενετήσια και γενεσιουργό δύναμη, η οποία γεννάει και δίνει ζωή στα πάντα... Και η Αρτεμις, που είναι το αντίθετό της, μια πορεία του ανθρώπου προς την παρθενικότητα, την καθαρότητα, προς την απελευθέρωση από την ύλη και τις δεσμεύσεις της ζωής». Οι δύο θεές, αντίθετοι πόλοι του ίδιου νομίσματος, κινούνται στον άξονα της σύγκρουσης που φέρνει ισορροπία.

«Η Αρτεμις ζητά να συγχωρήσει ο Ιππόλυτος τον πατέρα του και να υπερβεί τον εαυτό του. Να μη συνεχιστεί ο φαύλος κύκλος του μίσους. Το μόνο όχημα για να υπερβεί ο άνθρωπος τον περιορισμό της θνητής ύπαρξης είναι μέσω της συγχώρεσης, μας διδάσκει ο Ευριπίδης. Δηλαδή, της επίγνωσης ότι ο άλλος έσφαλλε λόγω άγνοιας, γιατί δεν ήξερε το σύνολο της πραγματικότητας. Και γι' αυτό ο καθένας συγχωρεί τον άλλο, στην ουσία συνυπάρχει με το άλλον στον ίδιο χώρο, με την επίγνωση της περιορισμένης οπτικής των ανθρώπων. Αυτό είναι το συγκλονιστικό του έργου κατά τη γνώμη μου: το ότι προσφέρει στους ανθρώπους την ουσία της συγχώρεσης».

Κάνοντας προβολή στο σήμερα η Λ. Κονιόρδου τονίζει ότι «είναι κάτι που χρειαζόμαστε να ακούσουμε, τώρα που τα πράγματα μπαίνουν σε αντίθετες συγκρουσιακές καταστάσεις. Στην ουσία αγνοούμε ότι είμαστε όλοι μέρος ενός κοινού οργανισμού, της ανθρωπότητας. Η επιβίωσή μας εξαρτάται από την αλληλεγγύη, τη συμπόνια και τη συγχώρεση. Είναι οι τρεις λέξεις που μας χρειάζεται να τις ακούσουμε για να υπερβούμε την κρίση του πολιτισμού μας και να περάσουμε σε μια επόμενη φάση υπέρβασης, αυτής της αντιθετικότητας. Δεν θα πάψει να υπάρχει αντιθετικότητα, όπως δεν παύει να υπάρχει φως και σκιά, ημέρα και νύχτα. Αλλά υπάρχει ο τρόπος να συνυπάρχουν». Τη μετάφραση υπογράφει η Νικολέτα Φριτζήλα, τη σκηνοθεσία η Λυδία Κονιόρδου, τα σκηνικά ο Βασίλης Ματζούκης, τα κοστούμια η Ελλη Παπαγεωργακοπούλου, τη μουσική ο Τάκης Φαραζής, την κίνηση η Μαριάννα Καβαλλιεράτου.

Πρωταγωνιστούν: Φ. Αποστολίδου, Φ. Καστρής, Λ. Κονιόρδου, Ν. Κουρής, Θ. Πάνου, Λ. Πρωτοψάλτη, Μ. Σαράντης, Μ. Φριτζήλα. Κορυφαίες: Ευ. Αποστόλου, Ελ. Κούστα, Δ. Λαρεντζάκη, Γ. Τσαγκαράκη. Συμμετέχει γυναικείος και αντρικός χορός. Η παράσταση θα περιοδεύσει σε επιλεγμένα θέατρα σε όλη την Ελλάδα.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΑΡΑΛΗ
akarali@pegasus.gr