Οι μεγάλες ανισορροπίες της διεθνούς οικονομίας
ANATOLE KATETSKY / REUTERS
Η πλέον επικίνδυνη ανισορροπία είναι η ανισοκατανομή πλούτου και εισοδημάτων, η οποία έχει γίνει πηγή πολιτικών και ηθικών αντιπαραθέσεων. Ωστόσο, οι μακροοικονομικές της συνέπειες δεν έχουν μελετηθεί ιδιαίτερα.
H νέα κανονικότητα της διεθνούς οικονομίας από το ξέσπασμα της κρίσης το 2008 και μετά δεν έχει μεγάλη διαφορά από την περίοδο πριν από την κρίση.
Ο μέσος όρος ανάπτυξης από το 1998 έως το 2007, δηλαδή είκοσι χρόνια πριν από την κρίση, διαμορφώθηκε στο 3,6%, σύμφωνα με τα δεδομένα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αντίστοιχη εκτίμηση έχει κάνει και για το 2014, αν και στις αρχές της εβδομάδας η Κριστίν Λαγκάρντ, η γενική διευθύντριά του, άφησε να εννοηθεί πως ίσως υπάρξει ήπια υποχώρηση. Βέβαια, αναδύεται τώρα ένα ερώτημα.
Τόσο οι ανεπτυγμένες οικονομίες όσο και οι αναδυόμενες έχουν εξασθενήσει με μόλις 2,2% ανάπτυξη φέτος και 4,8% αντίστοιχα. Οπότε γιατί δεν εξασθενεί συνολικά η παγκόσμια οικονομία. Η απάντηση έγκειται στη μετατόπιση της ισορροπίας της οικονομικής δραστηριότητας από τις βραδύτερες ανεπτυγμένες οικονομίες στις ταχύτερες αναπτυσσόμενες. Οι τελευταίες ισοδυναμούν με το 51% της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας εν συγκρίσει με το 36% το 1994. Αυτό σημαίνει ότι οι αναδυόμενες οικονομίες, ακόμα και καθώς ανακόπτουν ταχύτητα, συνεισφέρουν περισσότερο από ποτέ στην παγκόσμια ανάπτυξη. Η Κίνα με το σχεδόν 7% έναντι του 10% προ κρίσης προσθέτει σχεδόν 700 δισ. δολάρια ετησίως στην παγκόσμια ζήτηση.
Υπάρχουν, βέβαια, και οι κακές ειδήσεις. Ενδεχομένως η προβλεπόμενη από το ΔΝΤ παγκόσμια ανάπτυξη να μην επιτευχθεί εξαιτίας τριών ανισορροπιών: της κοινωνικής, της γεωγραφικής και της δημογραφικής. Η πλέον επικίνδυνη ανισορροπία είναι η ανισοκατανομή πλούτου και εισοδημάτων, η οποία έχει γίνει πηγή πολιτικών και ηθικών αντιπαραθέσεων. Ωστόσο, οι μακροοικονομικές της συνέπειες δεν έχουν μελετηθεί ιδιαίτερα.
Ο μηχανισμός που γεννά από την εισοδηματική ανισότητα οικονομική στασιμότητα διαγνώστηκε και εντοπίστηκε τόσο από τον Καρλ Μαρξ όσο και από άλλους θεωρητικούς του 19ου αιώνα. Εφόσον, λοιπόν, επιβεβαιώνεται ότι πάρα πολύς πλούτος δημιουργήθηκε από την ικανότητα του καπιταλισμού να αυξάνει τη ροή της παραγωγής προς όσους ήδη είναι πλούσιοι και κυρίως αποταμιεύουν παρά ξοδεύουν, τότε μια κρίση υποκατανάλωσης είναι σχεδόν αναπόφευκτη.
Αυτή την κατάσταση περιέγραψε στο «Κεφάλαιο» ο Μαρξ και ανέλυσε με μεγαλύτερη ενάργεια ο Τζον Μέιναρντ Κέινς τη δεκαετία του 1930. Μοναδικός τρόπος να αποφευχθεί τέτοια κρίση, είναι να κτίσεις χρηματοπιστωτικά συστήματα, τα οποία ανακυκλώνουν το πλεονάζον εισόδημα από τους πλουσίους, που αποταμιεύουν, προς τους φτωχότερους καταναλωτές διαμέσου της συσσώρευσης χρέους.
Οι γεωγραφικές ανισορροπίες συνιστούν μία δεύτερη σοβαρή αιτία της αδύναμης ζήτησης. Προ κρίσης, το μεγάλο χάσμα εντοπιζόταν μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ασίας. Και αυτό σε μεγάλο βαθμό εξανεμίστηκε με την υποχώρηση της κατανάλωσης και του δανεισμού στις ΗΠΑ, ενώ η Κίνα και η Ιαπωνία απομακρύνθηκαν από το εξαγωγικό μοντέλο ανάπτυξης. Εν τω μεταξύ, μια εξίσου ανησυχητική ανισορροπία αναδύθηκε μεταξύ της Γερμανίας και της υπόλοιπης Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η τρίτη ανισορροπία είναι δημογραφικής υφής και σχετίζεται με τη μακροοικονομική ζήτηση. Ειδικά, όταν αυτό το πρόβλημα επιδεινώνεται από τις πολιτικές πρόνοιας και τις πολιτικές για την εργασία, οι οποίες μετακινούν εισοδήματα και οικονομικές ευκαιρίες προς όφελος των συνταξιούχων και των μεγαλύτερης ηλικίας εργαζομένων και εις βάρος των νεότερων γενεών. Από το 2008 πολλές κυβερνήσεις προστατεύουν ή ακόμα και αυξάνουν τις συντάξεις και τα επιδόματα περίθαλψης, ενώ περικόπτουν τις δαπάνες στην πρόνοια των εργαζομένων, την εκπαίδευση και τη στήριξη των παιδιών.
Ο μέσος όρος ανάπτυξης από το 1998 έως το 2007, δηλαδή είκοσι χρόνια πριν από την κρίση, διαμορφώθηκε στο 3,6%, σύμφωνα με τα δεδομένα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αντίστοιχη εκτίμηση έχει κάνει και για το 2014, αν και στις αρχές της εβδομάδας η Κριστίν Λαγκάρντ, η γενική διευθύντριά του, άφησε να εννοηθεί πως ίσως υπάρξει ήπια υποχώρηση. Βέβαια, αναδύεται τώρα ένα ερώτημα.
Τόσο οι ανεπτυγμένες οικονομίες όσο και οι αναδυόμενες έχουν εξασθενήσει με μόλις 2,2% ανάπτυξη φέτος και 4,8% αντίστοιχα. Οπότε γιατί δεν εξασθενεί συνολικά η παγκόσμια οικονομία. Η απάντηση έγκειται στη μετατόπιση της ισορροπίας της οικονομικής δραστηριότητας από τις βραδύτερες ανεπτυγμένες οικονομίες στις ταχύτερες αναπτυσσόμενες. Οι τελευταίες ισοδυναμούν με το 51% της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας εν συγκρίσει με το 36% το 1994. Αυτό σημαίνει ότι οι αναδυόμενες οικονομίες, ακόμα και καθώς ανακόπτουν ταχύτητα, συνεισφέρουν περισσότερο από ποτέ στην παγκόσμια ανάπτυξη. Η Κίνα με το σχεδόν 7% έναντι του 10% προ κρίσης προσθέτει σχεδόν 700 δισ. δολάρια ετησίως στην παγκόσμια ζήτηση.
Υπάρχουν, βέβαια, και οι κακές ειδήσεις. Ενδεχομένως η προβλεπόμενη από το ΔΝΤ παγκόσμια ανάπτυξη να μην επιτευχθεί εξαιτίας τριών ανισορροπιών: της κοινωνικής, της γεωγραφικής και της δημογραφικής. Η πλέον επικίνδυνη ανισορροπία είναι η ανισοκατανομή πλούτου και εισοδημάτων, η οποία έχει γίνει πηγή πολιτικών και ηθικών αντιπαραθέσεων. Ωστόσο, οι μακροοικονομικές της συνέπειες δεν έχουν μελετηθεί ιδιαίτερα.
Ο μηχανισμός που γεννά από την εισοδηματική ανισότητα οικονομική στασιμότητα διαγνώστηκε και εντοπίστηκε τόσο από τον Καρλ Μαρξ όσο και από άλλους θεωρητικούς του 19ου αιώνα. Εφόσον, λοιπόν, επιβεβαιώνεται ότι πάρα πολύς πλούτος δημιουργήθηκε από την ικανότητα του καπιταλισμού να αυξάνει τη ροή της παραγωγής προς όσους ήδη είναι πλούσιοι και κυρίως αποταμιεύουν παρά ξοδεύουν, τότε μια κρίση υποκατανάλωσης είναι σχεδόν αναπόφευκτη.
Αυτή την κατάσταση περιέγραψε στο «Κεφάλαιο» ο Μαρξ και ανέλυσε με μεγαλύτερη ενάργεια ο Τζον Μέιναρντ Κέινς τη δεκαετία του 1930. Μοναδικός τρόπος να αποφευχθεί τέτοια κρίση, είναι να κτίσεις χρηματοπιστωτικά συστήματα, τα οποία ανακυκλώνουν το πλεονάζον εισόδημα από τους πλουσίους, που αποταμιεύουν, προς τους φτωχότερους καταναλωτές διαμέσου της συσσώρευσης χρέους.
Οι γεωγραφικές ανισορροπίες συνιστούν μία δεύτερη σοβαρή αιτία της αδύναμης ζήτησης. Προ κρίσης, το μεγάλο χάσμα εντοπιζόταν μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ασίας. Και αυτό σε μεγάλο βαθμό εξανεμίστηκε με την υποχώρηση της κατανάλωσης και του δανεισμού στις ΗΠΑ, ενώ η Κίνα και η Ιαπωνία απομακρύνθηκαν από το εξαγωγικό μοντέλο ανάπτυξης. Εν τω μεταξύ, μια εξίσου ανησυχητική ανισορροπία αναδύθηκε μεταξύ της Γερμανίας και της υπόλοιπης Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η τρίτη ανισορροπία είναι δημογραφικής υφής και σχετίζεται με τη μακροοικονομική ζήτηση. Ειδικά, όταν αυτό το πρόβλημα επιδεινώνεται από τις πολιτικές πρόνοιας και τις πολιτικές για την εργασία, οι οποίες μετακινούν εισοδήματα και οικονομικές ευκαιρίες προς όφελος των συνταξιούχων και των μεγαλύτερης ηλικίας εργαζομένων και εις βάρος των νεότερων γενεών. Από το 2008 πολλές κυβερνήσεις προστατεύουν ή ακόμα και αυξάνουν τις συντάξεις και τα επιδόματα περίθαλψης, ενώ περικόπτουν τις δαπάνες στην πρόνοια των εργαζομένων, την εκπαίδευση και τη στήριξη των παιδιών.
No comments:
Post a Comment