Περιβάλλον & Επιστήμη

Σε λειτουργία το σούπερ τηλεσκόπιο Alma

Ένα από τα μεγαλύτερα και ακριβότερα ραδιοτηλεσκόπια τέθηκε την Τετάρτη σε λειτουργία. Το Alma φιλοδοξεί να δώσει απαντήσεις σε πολλά μυστήρια της δημιουργίας του σύμπαντος.

Στην έρημο της Ατακάμα στη Χιλής βρίσκεται ένα δάσος περιτριγυρισμένο από 66 κεραίες υψηλής τεχνολογίας. Εκεί βρίσκεται πλέον και το μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο του κόσμου, το Alma. Σε ένα από τα μέρη του κόσμου με τη μεγαλύτερη υγρασία, 5.000 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, οι εναλλαγές στην θερμοκρασία, που φτάνει έως και τους 50 βαθμούς και ο πολύ δυνατός αέρας βοηθάνε στην αποτελεσματική λειτουργία του νέου ραδιοτηλεσκόπιου.

Το Alma είναι το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο στο είδος του και το κόστος του ξεπερνά το ένα εκατ. ευρώ. Πρόκειται για το ακριβότερο πρότζεκτ στο πεδίο της αστρονομίας. Οι κεραίες του είναι οι πιο σύγχρονες που κατασκευάστηκαν ποτέ. Μπορούν να απορροφήσουν ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες με μήκη κύματος σε βαθμό υποχιλιοστού. «Η διασύνδεση περισσότερων κεραιών έχει ως αποτέλεσμα μία ισχυρότατη αύξηση της απόδοσης» αναφέρει ο Βόλφγκανγκ Βίλντ, εκ των επικεφαλής του πρότζεκτ κατασκευής του Alma. Με τις εικόνες τις οποίες «χαρίζει» το νέο αυτό ραδιοτηλεσκόπιο θέλουν οι αστρονόμοι να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους για την γέννηση του κόσμου.

Η αρχή του κόσμου

Απαντήσεις στα μυστήρια της δημιουργίας του σύμπαντος φιλοδοξεί να δώσει το Alma

Η φύση προσφέρει μία μεγάλη ποικιλία φαινομένων. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι αυτή η ποικιλία προέρχεται από εκατοντάδες διαφορετικά χημικά στοιχεία. Ελαφριά στοιχεία, όπως ο άνθρακας, δημιουργούνται μέσα στα αστέρια. Μέταλλα, όπως ο χρυσός ή το τιτάνιο, δημιουργούνται όταν εκρήγνυνται τα αστέρια. Με το Alma οι αστρονόμοι έχουν ως στόχο να ρίξουν μία διεισδυτική ματιά στα πρώτα αστέρια που δημιουργήθηκαν πριν από 13 εκατομμύρια χρόνια.

Ένα μεγάλο μέρος από τις κεραίες υψηλής τεχνολογίας προέρχεται από τη Γερμανία. Η συναρμολόγησή τους με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια είναι απαραίτητη είναι εξαιρετικά σημαντική. Οι μεγάλοι τηλεσκοπικοί καθρέφτες ύψους 12 μέτρων πρέπει να είναι ανθεκτικοί ακόμη και σε ακραίες θερμοκρασίες. Επιπλέον, όλες οι κεραίες θα πρέπει να έχουν τις ίδιες ιδιότητες. Μόνο έτσι είναι η διασύνδεση τους σε ένα «μάτι», το λεγόμενο ιντερφερόμετρο.

Ο Πέτερ Φάσελ, ειδικός στην τεχνολογία των κεραιών στην εταιρεία Vertex, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «οι αποκλίσεις στο σχήμα των κεραιών πρέπει να είναι πολύ ακριβείς, έτσι ώστε διαφορετικές κεραίες να δίνουν επίσης ένα πολύ καλό σήμα. Με άλλα λόγια, αν μία κεραία τοποθετούνταν, λανθασμένα, πιο ψηλά από τις υπόλοιπες, θα δημιουργούνταν προβλήματα στον αρχικό σχεδιασμό που είχαν κάνει οι τεχνικοί και οι μηχανικοί για την λειτουργία του τηλεσκοπίου και το όλο εγχείρημα θα αποτύγχανε». Για την μεταφορά τους χρησιμοποιηθήκαν ειδικά μεταφορικά οχήματα που κατασκευάστηκαν στην Γερμανία. Μπορούν να μεταφέρουν στον τόπο προορισμού κεραίες βάρους έως και 100 τόνων.

Επιτυχημένες μίνι δοκιμές

Η μερική δοκιμαστική λειτουργία είχε ξεκινήσει το 2011

Το 2011 δοκιμάστηκαν 16 από τις κεραίες. Τα αποτελέσματα των δοκιμών ήταν καλύτερα από τα αναμενόμενα, επισημαίνει ο Βόλφγκανγκ Βίλντ. Μέσα από αυτές τις δοκιμές ήλθαν στο προσκήνιο και οι πρώτες πληροφορίες. Το τηλεσκόπιο Alma αποκάλυψε μικρά οργανικά μόρια σακχάρου. «Αυτά τα σάκχαρα αποτελούν θεμέλια ζωής» αναφέρει ο Βίλντ. Έτσι διερωτάται κανείς, λέει, «μέχρι που φτάνει η ζωή στο σύμπαν».

Αστροφυσικοί από όλο τον κόσμο περίμεναν με ανυπομονησία την τεχνολογική αυτή μηχανή με τις 66 κεραίες να τεθεί σε ισχύ. Το Alma αναμένεται να προσφέρει πολλά στην επιστήμη. Σύμφωνα με τον Βόλφγκανγκ Βίλντε, το νέο πανίσχυρο τηλεσκόπιο επιφυλάσσει ακόμα περισσότερες εκπλήξεις.

Andreas Neuhaus / Hannah Fuchs / Ηλίας Αντωνιάδης

Υπεύθ. σύνταξης: Άρης Καλτιριμτζής                             dw de