Πολιτισμός | 11.06.2010

"Για να καταλάβουμε την Ελλάδα"

Μόλις κυκλοφόρησαν τα πρακτικά συνεδρίου που έγινε στο Osnabrück με θέμα την πρόσληψη της νεοελληνικής πραγματικότητας και ζωής στη Γερμανία του 20ού αιώνα. Είναι η σημερινή Ελλάδα παραγνωρισμένη και γιατί;

Τι κάνει η μεγάλη και πλουσία λαϊκή εφημερίδα Bild για να αποκαλύψει τη σημερινή Ελλάδα; Στέλνει ένα ρεπόρτερ της στην Αθήνα κι αυτός αναζητά και βρίσκει φυσικά κραυγαλέα παραδείγματα που πιστοποιούν ένα και το αυτό, την παρακμή του έθνους των Ελλήνων. Και τι κάνει για να εξηγήσει την Ελλάδα η μικρά και έντιμος συνάδελφός της, η τοπική εφημερίδα Neue Osnabrücker Zeitung; Απευθύνεται στον ειδήμονα της πόλης κι αυτός λέγεται στο Osnabrück Χρυσούλα Καμπά, Γερμανίδα με Έλληνα πατέρα, καθηγήτρια γερμανικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο. Στη συνέντευξή της για την Ελλάδα η Χρυσούλα Καμπά αναλύει πειστικά τη μανία του γερμανικού φιλελληνισμού, μιας ρομαντικής ιδεοληψίας, που υφίσταται μεταπτώσεις και μπορεί ανά πάσα στιγμή να μετατραπεί σε ανθελληνική κατάθλιψη. Προϋπόθεση αυτών των μεταπτώσεων είναι η ουσιαστική άγνοια του γερμανικού κοινού για τη σημερινή Ελλάδα και την πραγματικότητά της. Η προσήλωση αιώνων στην αρχαιότητα εμπόδισε και καθυστέρησε υπερβολικά τη ρεαλιστική προσέγγιση του ελληνικού σήμερα.

Είναι η σημερινή Ελλάδα παραγνωρισμένη;

Albrecht Dürer, Μελαγχολία (1514)Μάλιστα η Χρυσούλα Καμπά μαζί με τη Μαριλίζα Μητσού, καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, είναι οι επιμελήτριες ενός συλλογικού τόμου που μόλις κυκλοφόρησε με τίτλο: «Για να καταλάβουμε την Ελλάδα. Γερμανο-ελληνικές πολιτιστικές εξαγωγές στον 20ό αιώνα». Γερμανοί και Έλληνες μελετητές πιστοποιούν ο καθένας στον τομέα του αυτή την επαμφοτερίζουσα στάση του γερμανικού φιλελληνισμού, όποτε έστρεφε το βλέμμα του στη σημερινή Ελλάδα. Τα μελετήματα αυτά μεμονωμένα είναι και ενδελεχή και ενδιαφέροντα και χρήσιμα. Αλλά στο καθένα βέβαια διαφεύγει η σημασία που αποκτά κατά τη γειτνίαση με τα υπόλοιπα. Ο ωραίος αυτός τόμος υποβάλλει την ιδέα ότι η σημερινή Ελλάδα είναι παραγνωρισμένη, τουλάχιστον πολιτιστικά, ασφυκτικά φιμωμένη και δεμένη στο άρμα της ιδεατής αρχαιότητας.

Το βήμα μιας άλλης επίγνωσης

Albrecht Dürer, Οι ιππότες της Αποκαλύψεως (1497/98)Μπορεί αυτή η παραμυθία να ακούγεται ευχάριστα στα ελληνικά ώτα. Στην πραγματικότητα όμως μάλλον κολακεύει και συντηρεί μια κατά τη γνώμη μας περιττή νεοελληνική μειονεξία, εκείνη την υπόγεια φωνή που όλο μας ψιθυρίζει: «είμαστε κι εμείς τρανοί σαν τους προγόνους μας αλλά κανείς δεν μας το αναγνωρίζει». Κανένας από τους τόσο ευπροσήγορους με τα νεοελληνικά πράγματα λογίους δεν τολμά το φοβερό, αλλά ίσως σωτήριο βήμα. Αυτό που θα μας οδηγήσει σε μια άλλη επίγνωση: ότι η σημερινή Ελλάδα είναι μια χώρα με μηδαμινή συμβολή στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, και στην οικονομία, και στις επιστήμες, και στον πολιτισμό. Μεμονωμένα ονόματα που άξιζαν και αξίζουν έγιναν και γίνονται γνωστά στο εξωτερικό. Αλλά δεν αρκούν για να μας απονεμηθεί κορυφαίος ρόλος. Αλλά μας χρειάζεται καν ο κορυφαίος ρόλος; Γιατί να μη συμφιλιωθούμε εσωτερικά με το ρόλο ενός μικρού έθνους περιορισμένου βεληνεκούς; Και τότε, όχι ανέμελοι αλλά ισορροπημένοι μέσα στη γλισχρότητά μας, ποιος ξέρει, μπορεί κάποια στιγμή και να την ξεπεράσουμε. Με το βραχνά των αρχαίων και της υποτιθέμενης μειονεξίας έναντι αυτών δεν θα την ξεπεράσουμε ποτέ. Έναντι ημών δεν μειονεκτούμε. Λίγο είναι κι αυτό;

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου

dw