Ήμουν εκεί: Στη Δίκη του Σωκράτη29/05/2012
Ο Σωκράτης δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά αθωώθηκε! Πώς φτάσαμε όμως μέχρι την τελική απόφαση του δικαστηρίου;
Ήταν ήδη 18.30 και το κτήριο της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών ξεχείλιζε από κόσμο. Άλλωστε τα εισιτήρια είχαν εξαντληθεί ήδη από τις πρώτες 36 ώρες. Γέλια, συστάσεις, «σοβαρές» συζητήσεις, επικαιρότητα. Φοιτητές, καθηγητές πανεπιστημίων, πολιτικοί, δικαστές και δικηγόροι. Άλλοι «αγόρευαν» ήδη έντονα σηκώνοντας τους δείκτες των δακτύλων τους και άλλοι –με συνοφρυωμένα μέτωπα- κρατούσαν στο ένα χέρι τη ψήφο «υπέρ Σωκράτους» και στο άλλο τη ψήφο «υπέρ Αθηναίων».
Περίπου 24 αιώνες μετά τη (κατά)δίκη του Σωκράτη, βρισκόμουν στην «Ηλιαία» της Αθήνας του 2012, αντιμέτωπη με το δίλημμα «Σωκράτης ή Αθηναίοι». Και δεν ήμουν η μόνη. Πριν καλά καλά ξεκινήσει η δίκη οι διοργανωτές είχαν ήδη καταφέρει να μας φέρουν στη θέση των 500 δικαστών της Ηλιαίας. Δε θέλησα ωστόσο, να ρίξω βιαστικά την ψήφο στην κάλπη. Αισθάνθηκα ότι είχα κάποια ευθύνη.
Οι πύλες της κεντρικής σκηνής άνοιξαν. Τα μεγάφωνα έδιναν 10 λεπτά ακόμη, στο ακροατήριο και τους δικαστές, για να πάρουν τις θέσεις τους. Το ακροατήριο είχε ήδη εισέλθει στην αίθουσα και συνέχιζε χαμηλόφωνα τις συζητήσεις του. Οι ψίθυροι σταμάτησαν σχεδόν αμέσως με την είσοδο των δικαστών και των συνηγόρων υπεράσπισης. Μετά από μια σύντομη ομιλία της προέδρου του δικαστηρίου (Loretta Preska) κλήθηκαν οι συνήγοροι υπεράσπισης των Αθηναίων. Η δίκη άρχισε..
Ο Δρ. Αντώνης Παπαδημητρίου, πρόεδρος του ιδρύματος Ωνάση, απευθυνόμενος στην ελληνική γλώσσα (άλλωστε την Αθηναϊκή Δημοκρατία υπερασπιζόταν), και ύστερα ο κ. Ηλίας Αναγνωστόπουλος, έχτισαν κομμάτι κομμάτι ο καθένας το δικό του νομικό συλλογισμό. Με την παραστατικότητα του λόγου και των κινήσεών τους έσπασαν τα όρια του χρόνου και έστησαν περίτεχνα ενώπιόν μας το σκηνικό της δημοκρατικής Αθήνας του 5ου αιώνα. Η υπόθεση του Σωκράτη ιδωμένη από τη δική τους περισσότερο ριζοσπαστική οπτική, που ήθελε το Σωκράτη να επιτίθεται με τα σοφιστικά του τεχνάσματα στους «άνδρες της Αθήνας», όπως προτιμούσε ο ίδιος ειρωνικά να αποκαλεί τους δικαστές, προκάλεσε την έκπληξη του ακροατηρίου. Κάποιοι μάλιστα άρχισαν να ψιθυρίζουν δυσαρεστημένοι. Άλλοι πάλι άρχισαν να αναθεωρούν. Το ενδιαφέρον για το τι θα απαντούσε η άλλη πλευρά γινόταν όλο και μεγαλύτερο.
Όταν έφτασε η σειρά των υπερασπιστών του Σωκράτη, πρώτος ο κ. Michael Beloff και στη συνέχεια ο κ. Patric Simon, απηύθυναν την επιχειρηματολογία τους σε Α’ πληθυντικό πρόσωπο και σε χρόνο Ενεστώτα, σαν να ήταν οι ίδιοι μέλη της τότε δημοκρατικής αθηναϊκής πραγματικότητας. Υποστήριξαν ότι με τις απαγγελθείσες κατηγορίες, οι κατήγοροι καταπατούσαν το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης των πολιτικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων του Σωκράτη. Επικαλέστηκαν, μάλιστα, τον κανόνα «nulla poena sine lege» (καμία ποινή δεν επιβάλλεται δίχως γραπτό νόμο) επιχειρώντας να γκρεμίσουν εκ βάθρων το νομικό οικοδόμημα των αντιπάλων. Ενώ, δε δίστασαν να επαινέσουν το μεγαλοφυές πνεύμα του θεμελιωτή της ελεύθερης σκέψης, προσπαθώντας να εξαλείψουν οποιαδήποτε υποψία και οποιοδήποτε επιχείρημα τον ήθελε πνευματικό ηγέτη των τυράννων της εποχής.
Μεταξύ των άλλων, κατά τη διάρκεια της δίκης τέθηκαν ζητήματα όπως: Αν ο Σωκράτης κατηγορήθηκε για ασέβεια των θεών της πόλης ή γενικά για αθεΐα, αν κατηγορήθηκε για τις πολιτικές του πράξεις και όχι για τις πολιτικές του πεποιθήσεις, αλλά και για το αν έπρεπε να δικαστεί όπως θα δικάζονταν οποιοσδήποτε Αθηναίος πολίτης.
Τη διαδικασία διέκοψε ένα 30λεπτο διάλειμμα, που μας έδωσε τη δυνατότητα για δεύτερη φορά, μετά την ακρόαση της διαδικασίας, και πριν ακούσουμε την απόφαση των δικαστών, να ψηφίσουμε για δεύτερη φορά. Το βλέμμα μου έπεσε κυρίως πάνω στα διάφορα «πηγαδάκια» των φοιτητών, που διαφωνούσαν μεταξύ τους επιχειρηματολογώντας. Έδειχναν αρκετά σκεπτικοί και διχασμένοι. Ήθελαν να ψηφίσουν υπεύθυνα.. «Μη ξεχνάς ότι πρέπει να ψηφίσουμε με βάση τους νόμους εκείνης της εποχής», μου είπε μια από τις φοιτήτριες νομικής. «Εγώ δε μπορώ να δεχτώ ότι δεν είχε το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης», της απάντησε ο διπλανός μου. «Πάντως είναι σημαντικό να ληφθέι υπόψη ότι η Αθήνα μόλις είχε ανανήψει από το καθεστώς των Τριάκοντα και όφειλε να προστατεύσει τη δημοκρατία της», συμπλήρωσε η κοπέλα.
Το 30λεπτο πέρασε γρήγορα και λίγο πριν μπω στην αίθουσα, έριξα και εγώ τη ψήφο μου στην κάλπη, πιο σίγουρη και με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση αυτή τη φορά.
Οι δικαστές ήταν πλέον έτοιμοι να ανακοινώσουν το αποτέλεσμα. Και η δική τους άποψη αποδείχτηκε διχασμένη. Από τους δέκα δικαστές πέντε τάχθηκαν υπέρ του Σωκράτη και πέντε, ανάμεσα στους οποίους ήταν και η πρόεδρος του δικαστηρίου, υπέρ της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Σε κάθε περίπτωση η δικαστές επεσήμαναν το πόσο διαφορετικά θα κρίνονταν η υπόθεση σήμερα βάσει του ισχύοντος νομικού πλαισίου, ενώ δε παρέλειψαν να καταστήσουν σαφές, ότι οι διατυπωθείσες κρίσεις αφορούσαν καθαρά στην ενοχή του Σωκράτη και όχι στο θάνατό του.
Όσον αφορά την τελική κρίση του ακροατηρίου, αυτή δεν υπήρξε διχασμένη, καθώς αποδείχθηκε ότι 584 τάχθηκαν υπέρ του Σωκράτη και 282 υπέρ των Αθηναίων.
Αποτέλεσμα: Ο Σωκράτης δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά αθωώθηκε!
Η κεντρική σκηνή άρχισε πλέον να αδειάζει. Η είσοδος είχε γεμίσει και πάλι κόσμο. Οι συζητήσεις που ακούγονταν αφορούσαν πλέον στις δημοκρατίες, τους θεσμούς, τα όρια και τις ελευθερίες… Και μόνο γι αυτό, αν μη τι άλλο, η αναβίωση της πολύκροτης δίκης του Σωκράτη είχε πετύχει το στόχο της.
Δήμητρα Τσακίρη
Περίπου 24 αιώνες μετά τη (κατά)δίκη του Σωκράτη, βρισκόμουν στην «Ηλιαία» της Αθήνας του 2012, αντιμέτωπη με το δίλημμα «Σωκράτης ή Αθηναίοι». Και δεν ήμουν η μόνη. Πριν καλά καλά ξεκινήσει η δίκη οι διοργανωτές είχαν ήδη καταφέρει να μας φέρουν στη θέση των 500 δικαστών της Ηλιαίας. Δε θέλησα ωστόσο, να ρίξω βιαστικά την ψήφο στην κάλπη. Αισθάνθηκα ότι είχα κάποια ευθύνη.
Οι πύλες της κεντρικής σκηνής άνοιξαν. Τα μεγάφωνα έδιναν 10 λεπτά ακόμη, στο ακροατήριο και τους δικαστές, για να πάρουν τις θέσεις τους. Το ακροατήριο είχε ήδη εισέλθει στην αίθουσα και συνέχιζε χαμηλόφωνα τις συζητήσεις του. Οι ψίθυροι σταμάτησαν σχεδόν αμέσως με την είσοδο των δικαστών και των συνηγόρων υπεράσπισης. Μετά από μια σύντομη ομιλία της προέδρου του δικαστηρίου (Loretta Preska) κλήθηκαν οι συνήγοροι υπεράσπισης των Αθηναίων. Η δίκη άρχισε..
Ο Δρ. Αντώνης Παπαδημητρίου, πρόεδρος του ιδρύματος Ωνάση, απευθυνόμενος στην ελληνική γλώσσα (άλλωστε την Αθηναϊκή Δημοκρατία υπερασπιζόταν), και ύστερα ο κ. Ηλίας Αναγνωστόπουλος, έχτισαν κομμάτι κομμάτι ο καθένας το δικό του νομικό συλλογισμό. Με την παραστατικότητα του λόγου και των κινήσεών τους έσπασαν τα όρια του χρόνου και έστησαν περίτεχνα ενώπιόν μας το σκηνικό της δημοκρατικής Αθήνας του 5ου αιώνα. Η υπόθεση του Σωκράτη ιδωμένη από τη δική τους περισσότερο ριζοσπαστική οπτική, που ήθελε το Σωκράτη να επιτίθεται με τα σοφιστικά του τεχνάσματα στους «άνδρες της Αθήνας», όπως προτιμούσε ο ίδιος ειρωνικά να αποκαλεί τους δικαστές, προκάλεσε την έκπληξη του ακροατηρίου. Κάποιοι μάλιστα άρχισαν να ψιθυρίζουν δυσαρεστημένοι. Άλλοι πάλι άρχισαν να αναθεωρούν. Το ενδιαφέρον για το τι θα απαντούσε η άλλη πλευρά γινόταν όλο και μεγαλύτερο.
Όταν έφτασε η σειρά των υπερασπιστών του Σωκράτη, πρώτος ο κ. Michael Beloff και στη συνέχεια ο κ. Patric Simon, απηύθυναν την επιχειρηματολογία τους σε Α’ πληθυντικό πρόσωπο και σε χρόνο Ενεστώτα, σαν να ήταν οι ίδιοι μέλη της τότε δημοκρατικής αθηναϊκής πραγματικότητας. Υποστήριξαν ότι με τις απαγγελθείσες κατηγορίες, οι κατήγοροι καταπατούσαν το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης των πολιτικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων του Σωκράτη. Επικαλέστηκαν, μάλιστα, τον κανόνα «nulla poena sine lege» (καμία ποινή δεν επιβάλλεται δίχως γραπτό νόμο) επιχειρώντας να γκρεμίσουν εκ βάθρων το νομικό οικοδόμημα των αντιπάλων. Ενώ, δε δίστασαν να επαινέσουν το μεγαλοφυές πνεύμα του θεμελιωτή της ελεύθερης σκέψης, προσπαθώντας να εξαλείψουν οποιαδήποτε υποψία και οποιοδήποτε επιχείρημα τον ήθελε πνευματικό ηγέτη των τυράννων της εποχής.
Μεταξύ των άλλων, κατά τη διάρκεια της δίκης τέθηκαν ζητήματα όπως: Αν ο Σωκράτης κατηγορήθηκε για ασέβεια των θεών της πόλης ή γενικά για αθεΐα, αν κατηγορήθηκε για τις πολιτικές του πράξεις και όχι για τις πολιτικές του πεποιθήσεις, αλλά και για το αν έπρεπε να δικαστεί όπως θα δικάζονταν οποιοσδήποτε Αθηναίος πολίτης.
Τη διαδικασία διέκοψε ένα 30λεπτο διάλειμμα, που μας έδωσε τη δυνατότητα για δεύτερη φορά, μετά την ακρόαση της διαδικασίας, και πριν ακούσουμε την απόφαση των δικαστών, να ψηφίσουμε για δεύτερη φορά. Το βλέμμα μου έπεσε κυρίως πάνω στα διάφορα «πηγαδάκια» των φοιτητών, που διαφωνούσαν μεταξύ τους επιχειρηματολογώντας. Έδειχναν αρκετά σκεπτικοί και διχασμένοι. Ήθελαν να ψηφίσουν υπεύθυνα.. «Μη ξεχνάς ότι πρέπει να ψηφίσουμε με βάση τους νόμους εκείνης της εποχής», μου είπε μια από τις φοιτήτριες νομικής. «Εγώ δε μπορώ να δεχτώ ότι δεν είχε το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης», της απάντησε ο διπλανός μου. «Πάντως είναι σημαντικό να ληφθέι υπόψη ότι η Αθήνα μόλις είχε ανανήψει από το καθεστώς των Τριάκοντα και όφειλε να προστατεύσει τη δημοκρατία της», συμπλήρωσε η κοπέλα.
Το 30λεπτο πέρασε γρήγορα και λίγο πριν μπω στην αίθουσα, έριξα και εγώ τη ψήφο μου στην κάλπη, πιο σίγουρη και με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση αυτή τη φορά.
Οι δικαστές ήταν πλέον έτοιμοι να ανακοινώσουν το αποτέλεσμα. Και η δική τους άποψη αποδείχτηκε διχασμένη. Από τους δέκα δικαστές πέντε τάχθηκαν υπέρ του Σωκράτη και πέντε, ανάμεσα στους οποίους ήταν και η πρόεδρος του δικαστηρίου, υπέρ της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Σε κάθε περίπτωση η δικαστές επεσήμαναν το πόσο διαφορετικά θα κρίνονταν η υπόθεση σήμερα βάσει του ισχύοντος νομικού πλαισίου, ενώ δε παρέλειψαν να καταστήσουν σαφές, ότι οι διατυπωθείσες κρίσεις αφορούσαν καθαρά στην ενοχή του Σωκράτη και όχι στο θάνατό του.
Όσον αφορά την τελική κρίση του ακροατηρίου, αυτή δεν υπήρξε διχασμένη, καθώς αποδείχθηκε ότι 584 τάχθηκαν υπέρ του Σωκράτη και 282 υπέρ των Αθηναίων.
Αποτέλεσμα: Ο Σωκράτης δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά αθωώθηκε!
Η κεντρική σκηνή άρχισε πλέον να αδειάζει. Η είσοδος είχε γεμίσει και πάλι κόσμο. Οι συζητήσεις που ακούγονταν αφορούσαν πλέον στις δημοκρατίες, τους θεσμούς, τα όρια και τις ελευθερίες… Και μόνο γι αυτό, αν μη τι άλλο, η αναβίωση της πολύκροτης δίκης του Σωκράτη είχε πετύχει το στόχο της.
Δήμητρα Τσακίρη
No comments:
Post a Comment