κοινωνία και πολιτισμός

Ο Χάντκε για τον Μιλάνοβιτς

 

Ο συγγραφέας Πέτερ Χάντκε με μια σειρά βιβλία υποσκάπτει εδώ και χρόνια τις βεβαιότητες για τους πολέμους στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Τώρα διηγείται την ιστορία του έγκλειστου πρώην διευθυντή της Σερβικής Ραδιοτηλεόρασης.

 

Ποιος θυμάται πια ότι κατά τη διάρκεια των νατοϊκών βομβαρδισμών κατά της Σερβίας το 1999 δυο βόμβες είχαν πλήξει τη μικρή γέφυρα του Βαρβαρίν στον Μοράβα σκοτώνοντας αθώους; Και ποιος ξέρει ότι σήμερα η σερβική δικαιοσύνη κάνει έρευνες εις βάρος του τότε δημάρχου της μικρής πόλης, επειδή είχε παραμελήσει εν καιρώ πολέμου να κλείσει τη γέφυρα, κι ας ήταν η κόρη του ανάμεσα στα θύματα;

Ποιος θυμάται πια ότι τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς μια βόμβα είχε πλήξει στο Βελιγράδι το κτήριο της Σερβικής Ραδιοτηλεόρασης παρασύροντας στο θάνατο δεκαέξι εργαζόμενους; Και ποιος ξέρει ότι μέχρι σήμερα ο τότε διευθυντής της εκτίει ποινή δεκαετούς φυλάκισης καθώς η σερβική δικαιοσύνη τον έκρινε ένοχο, επειδή δεν είχε εκκενώσει έγκαιρα το κτήριο παρά τις προειδοποιήσεις;

 

Μια γνωστή ιστορία…

 

Ο Αυστριακός συγγραφέας Πέτερ Χάντκε και θυμάται και ξέρει. «Η ιστορία του Ντράγκολιουμπ  Μιλάνοβιτς» είναι ο τίτλος ενός τομιδίου που μόλις κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο του Ζάλτσμπουργκ Jung und Jung. Είναι η παράδοξη ιστορία και η μοίρα εκείνου του διευθυντή της Σερβικής Ραδιοτηλεόρασης. Την έχουν διηγηθεί και άλλοι. Και άλλοι έχουν αμφισβητήσει την καταδίκη του Μιλάνοβιτς.

Τι έχει να προσθέσει ένας συγγραφέας σε μια υπό κανονικές συνθήκες νομική ή δημοσιογραφική έρευνα; Τη διεύρυνση της σημασίας της. Το κυρίαρχο για τον Χάντκε δεν είναι να διατυπώσει μια κλασσική καταγγελία, αλλά να διηγηθεί χαμηλόφωνα μια ιστορία και μέσα από τις λεπτομέρειες τα μικρά πράγματα να ξετυλίξουν αβίαστα το δικό τους νόημα. Δεν χρειάζεται να μιλήσει ο συγγραφέας για την πραγματική ενοχή και την αδικία. Αυτή η σημύδα όμως, σχεδόν κολλημένη στα χαίνοντα παράθυρα του βομβαρδισμένου κτηρίου, η σημύδα που επιβίωσε του χειρουργικού νατοϊκού πλήγματος μιλά με τον τρόπο της. Το μαγιάτικο αεράκι αναρριπίζει τα φύλλα της κάτω απ’ το γαλάζιο του ουρανού και στην κορφή της φυλλωσιάς τραμπαλίζονται μπερδεμένες ανάμεσα στα κλαδάκια ταινίες από μπομπίνες που τις είχε αρπάξει και εκσφενδονίσει έξω από τα υπόγεια της ραδιοτηλεόρασης η βόμβα.

 

…και οι απρόσμενοι ακροατές της

 

Ένα σύντομο πεζό δεν αρκεί. Ποιος θα ξανασκεφτεί την ιστορία του Ντράγκολιουμπ Μιλάνοβιτς, τον πόλεμο, τη δικαιοσύνη και την αδικία; Οι δυτικές χώρες υπήρξαν απόλυτα βέβαιες για τις επιλογές τους. Και επειδή ο Πέτερ Χάντκε, κλασσικός αποσυνάγωγος της αντισερβικής συναίνεσης, ξέρει πολύ καλά πως στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα, τι κάνει; Απευθύνει την ιστορία του ακόμα και σ’ ένα κούτσουρο ή ένα μονόξυλο, στις σκουριασμένες ράγες κάποιας σιδηροδρομικής γραμμής, την αφηγείται στα νεκρά ψάρια του Δούναβη, στα θερισμένα καλαμπόκια της Βοϊβοδίνας, σε μια ξεραμένη ανθοδέσμη μέσα σ’ ένα κονσερβοκούτι, τη σφυρίζει στη νεκροκεφαλή του μεγάλου Σέρβου συγγραφέα Ίβο Άντριτς. Ναι, από αυτούς τους απρόσμενους ακροατές η ιστορία του Ντράγκολιουμπ Μιλάνοβιτς κερδίζει ένα επικό ρίγος. Αντιστικτική υπόμνηση της κωφότητας των ανθρώπων. Ο Χάντκε τελειώνει ως εξής την αφήγησή του: «Άκουσέ με, λειωμένο μου κορδόνι. Άκουσέ με, σκουριασμένε καρυοθραύστη. Άκουσέ με, στραβή βελόνα. Άκουσέ με, σκονισμένο πάνινο αρκουδάκι. Άκουσέ με, λειωμένο χαλάκι στην εξώθυρά μου. Άκουσέ με, είδωλο στον καθρέφτη.»

 

Σπύρος Μοσκόβου    

 

Υπεύθ. σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου

 

 

dw