Κοινωνία & Πολιτισμός | 09.09.2011

Σφετερισμοί και πάθη

 

Μαρμάρινη προτομή του Ομήρου

Στη Γερμανία κυκλοφόρησε μια νέα Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας. Παρά τα ελάχιστα νέα κείμενα που έχουν βρεθεί τις τελευταίες δεκαετίες, λαμβάνει υπόψη τις νέες μεθόδους και τα πορίσματα της έρευνας.

 

Και όμως κινείται. Η γεραρά των ανθρωπιστικών επιστημών, η κλασσική φιλολογία, η μελέτη των κειμένων της ελληνικής και λατινικής αρχαιότητας, μια από τις κορυφαίες γερμανικές επιστήμες τον 18^ο και 19^ο αιώνα, όταν στρατιές ελληνιστών μελετούσαν τα κλασσικά κείμενα σαν να μελετούσαν την προϊστορία του γερμανικού έθνους, όταν οι κυρίες στα πρωσικά σαλόνια αντάλλασσαν μερικούς στίχους του Ομήρου σαν να ψέλλιζαν στιχομυθίες από ένα απόμακρο, αλλά λαμπερό παρελθόν. Ήταν η εποχή που το γερμανικό έθνος αναζητούσε πνευματική καταγωγή. Οι αιώνες, τα χρόνια πέρασαν και η κλασσική φιλολογία έπαψε να συνεγείρει το έθνος, η αγάπη της ελληνικής αρχαιότητας εξοβελίστηκε από τη δημόσια ζωή, έγινε περισσότερο ένας υποδόριος πνευματικός χυμός, ένας ανάμεσα σε άλλους. Και όμως κινείται και στις μέρες μας αυτή η παλιά επιστήμη εδώ στη Γερμανία, παράλληλα και ανεξάρτητα, ταυτόχρονα και βαθύτερα από τους παφλασμούς που προκαλεί το κλυδωνιζόμενο νεοελληνικό σκάφος.

 

Νέες προσεγγίσεις

 

Bernhard Zimmermann, Εγχειρίδιο Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, Μόναχο 2011Αφορμή γι αυτές τις σκέψεις μας δίνει, ποιος το περίμενε, αυτό το δίσεκτο έτος 2011 η έκδοση του πρώτου συλλογικού τόμου μιας τρίτομης και κυρίως νέας ιστορίας της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας από τον εκδοτικό οίκο του Μονάχου Beck με επιμέλεια του ελληνιστή στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ Bernhard Zimmermann. Ποιος θα περίμενε ότι θα χρειαζόταν σήμερα πάλι μια νέα ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, 60 χρόνια μετά την κλασσική πια αντίστοιχη του Αυστριακού Albin Lesky, πασίγνωστο εγχειρίδιο και στους Έλληνες φοιτητές; Στα 60 χρόνια που πέρασαν δεν ανακαλύφθηκαν σπουδαία νέα κείμενα, μερικά μόνο πρόσθετα ποιητικά σπαράγματα του Αρχίλοχου, της Σαπφώς και του Σιμωνίδη ήρθαν στο φως. Οι επιστημονικές μέθοδοι ωστόσο επιχείρησαν νέες προσεγγίσεις. Για παράδειγμα τα ομηρικά έπη εξετάζονται σήμερα από διαφορετικές επιστήμες ταυτόχρονα, φιλολογία, γλωσσολογία, ιστορία, αρχαιολογία, ανατολικές σπουδές. Στη μελέτη της λυρικής ποίησης συνεξετάζονται οι τρόποι επικοινωνίας αλλά και οι κοινωνικοί όροι της απαγγελίας την εποχή που άνθησε. Η τραγωδία γίνεται σήμερα κατανοητή σαν στοιχείο της πολιτικής κουλτούρας στην αρχαία Αθήνα.

 

Βόρεια πάθη

 

Πνευματική καταγωγή;Αυτά δεν ήταν αυτονόητα πριν από 60 και σε καμιά περίπτωση πριν από 160 χρόνια. Και όλα αυτά λαμβάνονται υπόψη στη νέα ιστορία που συνέγραψαν πολλοί επιστήμονες υπό τον συντονισμό του Bernhard Zimmermann. Φυλλομετρώντας αυτό τον τόμο των 800 σελίδων αναζητούμε για παράδειγμα μια γνώμη για το εγχείρημα ομάδας Γερμανών επιστημόνων την τελευταία δεκαετία να αποσπάσουν την Τροία από την επικράτεια του ελληνικού πολιτισμού και να την εμφυτεύσουν στα κράσπεδα του χετιτικού. Η απόφανση του ανά χείρας βιβλίου: πρόκειται για μια εξαιρετικά θεωρητική, και άρα μετέωρη κατασκευή. Φυλλομετρώντας αυτό τον τόμο των 800 σελίδων αναζητούμε την προϋπόθεση της επίμονης γερμανικής αρχαιολατρίας. Όχι, δεν μας ταιριάζει καθόλου η υπόθεση ενός πνευματικού σφετερισμού, διαισθανόμαστε πολύ περισσότερο μια ψύχραιμη εμμονή, το βόρειο πάθος, που στις νότιες χώρες μας νομίζουμε πως δεν υπάρχει.

 

 

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης

 

 

dw