Ασφυκτικές πιέσεις για τη Σένγκεν

Η Ελλάδα στο επίκεντρο της διαμάχης «Βορρά-Νότου», το σχέδιο «έκτακτης ανάγκης» και ο ρόλος της Τουρκίας

Του Γιαννη Σουλιωτη

Αντιμέτωπη με τον κίνδυνο επιβολής κυρώσεων, που θα αναιρούν στην πράξη τη συμμετοχή της στη Zώνη του Σένγκεν βρίσκεται η Ελλάδα, όπως προκύπτει από την έκθεση προόδου που συνέταξε τον Μάρτιο η Κομισιόν. Τα ευρήματα είναι επιβαρυντικά για τις επιδόσεις της χώρας σε θέματα διαχείρισης παράνομης μετανάστευσης, γεγονός που ερμηνεύει τις πιέσεις που ασκούνται εν όψει της νέας αξιολόγησης (Schengeevaluation) της Ελλάδας τον Ιούνιο. Παρότι, όπως, στην περίπτωση του ενιαίου νομίσματος, δεν προβλέπεται έξοδος χώρας-μέλους από τη Zώνη Σένγκεν, είναι πιθανό η συμμετοχή της Ελλάδας να τεθεί ουσιαστικά εν αμφιβόλω εάν, π.χ., μια σειρά από χώρες της Ε.Ε. επαναφέρουν τους ελέγχους διαβατηρίων στα εσωτερικά σύνορα της Ενωσης.

Ελληνες αξιωματούχοι που μετέχουν σε θεσμικά όργανα της Ε.Ε. επισημαίνουν στην «Κ» ότι κριτική που ασκείται συνδέεται με την προσπάθεια για διεύρυνση της επιρροής του ευρωπαϊκού Βορρά. Η προωθούμενη, εξάλλου, από Γερμανία, Γαλλία και χώρες «δορυφόρους» αναθεώρηση της Σένγκεν αφαιρεί τις αρμοδιότητες από την περισσότερο «δημοκρατική» στη λήψη αποφάσεων Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις εκχωρεί στο συμβούλιο υπουργών, όπου τα δεδομένα είναι δυσμενέστερα για τις μικρότερες χώρες του Νότου.

Ενδεικτικά, μόλις την περασμένη Τρίτη ο υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας, Χανς Πέτερ Φρίντριχ, ζήτησε την προσωρινή ενίσχυση των ελέγχων εντός του χώρου Σένγκεν με το αιτιολογικό ότι χώρες όπως η Ελλάδα αποτυγχάνουν να φυλάξουν τα εξωτερικά τους σύνορα. Παρόμοια δήλωση είχε κάνει λίγες ημέρες νωρίτερα και ο Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί, ζητώντας «να θέσουμε σε εφαρμογή για τη Σένγκεν μια μεταρρύθμιση τόσο διαρθρωτική όσο και αυτή για το ευρώ».

Την ίδια ώρα, πάντως, σε αρνητικές διαπιστώσεις προχώρησε η Κομισιόν στην έκθεση του Μαρτίου η οποία, όπως σχολιάζουν στην «Κ» Ευρωπαίοι εμπειρογνώμονες, θα αποτελέσει οδηγό για την αξιολόγηση του Ιουνίου. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή διαπιστώνει ελάχιστη πρόοδο στο θέμα των κέντρων κράτησης και ταυτόχρονα απουσία στρατηγικού σχεδιασμού για τη βελτίωση των συνθηκών στα ήδη υφιστάμενα. Στον Εβρο, η Κομισιόν καλεί την Ελλάδα να θέσει σε εφαρμογή «σχέδιο έκτακτης ανάγκης» με στόχο να καλυφθούν οι ελλείψεις σε υποδομές. Τα σχέδια της ΕΛ.ΑΣ. για δημιουργία Κέντρου Πρώτης Υποδοχής στο φυλάκιο Εβρου και ενός δεύτερου σε ξενοδοχείο της Ορεστιάδας αξιολογήθηκαν θετικά, ωστόσο, δύσκολα θα έχουν ξεκινήσει έως τον Ιούνιο οι διαδικασίες υλοποίησής τους.

Το άσυλο

Στο θέμα του ασύλου, η Κομισιόν ασκεί σκληρή κριτική κατηγορώντας την Ελλάδα ότι διατηρεί σε καθεστώς κράτησης αλλοδαπούς που έχουν υποβάλει αίτημα ασύλου. Η πρακτική, επισημαίνει, έρχεται αντιμέτωπη με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ανακύπτουν ερωτήματα για το κατά πόσο τροπολογία που προωθεί το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και προβλέπει κράτηση των αιτουμένων άσυλο θα θεωρηθεί σύμφωνη με τους κανονισμούς της Ε.Ε. για το άσυλο.

Αντίθετα, αισιόδοξα είναι τα συμπεράσματα για τις επιδόσεις της Ελλάδας σε θέματα διαχείρισης συνόρων και επιστροφών, εθελουσίων και αναγκαστικών. Συγκεκριμένα, αξιολογείται θετικά η δημιουργία «Εθνικού Συντονιστικού Κέντρου» και η λειτουργία σε τοπικό επίπεδο μικρότερων επιχειρησιακών κέντρων. Ικανοποίηση στους αξιωματούχους της Ε.Ε. προκάλεσε και η πρόθεση της Ελλάδας να ενισχύσει τη δύναμη των συνοριοφυλάκων στα χερσαία σύνορα με την Τουρκία. Τέλος, για τις εθελούσιες επιστροφές, η έκθεση αναφέρει ότι το πιλοτικό πρόγραμμα που εφαρμόζεται αποδίδει καρπούς, όπως και το πρόγραμμα απελάσεων με το όνομα «Attica» και εφαρμόζεται από κοινού με τη Frontex.

Σχολιάζοντας το θέμα, πηγή της «Κ» σημειώνει ότι το θέμα της παράνομης μετανάστευσης δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί δίχως τη συνεργασία της Τουρκίας, η οποία με την άρνησή της να ελέγξει τις μεταναστευτικές ροές ασκεί πίεση στην Ε.Ε. για τη μη κατάργηση της θεώρησης εισόδου (visa) για τους Τούρκους που ταξιδεύουν στην Ε.Ε. Η ίδια πηγή ασκεί κριτική σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και η Αυστρία, οι οποίες αφενός μεν αρνούνται τη visa στην Τουρκία υπό τον φόβο να έρθουν αντιμέτωπες με ροές Τούρκων προς τις χώρες τους, και από την άλλη κατηγορούν την Ελλάδα για μη έλεγχο των συνόρων της.

Θολό τοπίο στην Ε.Ε. για τους μετανάστες

Μετέωρη βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ενωση ως προς τι δέον γενέσθαι με τους μετανάστες, καθώς η Κομισιόν επανεξετάζει τις οδηγίες για τη χορήγηση ασύλου και τα δικαιώματα των προσφύγων. Στις ευρωπαϊκές χώρες -πλην Ελλάδος- υπάρχει ένας συνδυασμός ανοικτών και κλειστών κέντρων φιλοξενίας ατόμων που έχουν υποβάλει αιτήσεις ασύλου. Στη Γαλλία, πέρυσι διευρύνθηκε η χρήση των λεγόμενων «μεταβατικών ζωνών», από τις οποίες είναι ευκολότερη η απέλαση. Ο μέγιστος χρόνος κράτησης ενώ εκκρεμεί η απέλαση έχει οριστεί στις 45 ημέρες. Η Ιταλία κατακλύστηκε πέρυσι με πρόσφυγες από τη Λιβύη και την Τυνησία, με αποτέλεσμα οι υποδομές της νήσου Λαμπεντούζα να καταρρεύσουν. Η Ρώμη χορήγησε προσωρινές βίζες σε 12.000 Τυνήσιους, ενώ επαναπροώθησε χιλιάδες άλλους στη χώρα τους. Η Ισπανία, ύστερα από κύμα επικρίσεων σχετικά με τις δραματικές συνθήκες στα κέντρα κράτησης, ανακοίνωσε τον Φεβρουάριο την αναμόρφωσή τους.