Κοινωνία & Πολιτισμός | 28.06.2011
Η διαχρονική αντιμετώπιση της φτώχειας στην Ευρώπη
Οι άστεγοι που ψάχνουν τα σκουπίδια και οι χιλιάδες φτωχοί ‘συλλέκτες μπουκαλιών’ στη Γερμανία είναι μια συνηθισμένη εικόνα όχι μόνον στην μεγαλύτερη οικονομική δύναμη της Ευρώπης, αλλά σε όλες σχεδόν τις βιομηχανικές χώρες, ευρωπαϊκές και μη. Η φτώχεια σαν θέμα εξακολουθεί να είναι το ίδιο επίκαιρη, όπως ακριβώς και πριν από 3.000 χρόνια στην αρχαία Αίγυπτο, την αρχαία Ελλάδα ή τη Ρώμη.
Στο Τρίερ, στους αρχαίους Τρεβήρους, διοργανώθηκε έκθεση για τη φτώχεια και τις προοπτικές της στις αρχαίες και τις σύγχρονες κοινωνίες της Ευρώπης.
Η έκθεση διαρκεί μέχρι τα τέλη Ιουλίου και διοργανώθηκε από τα δύο μεγάλα μουσεία της πόλης: το Μουσείο της Ρηνανίας και το Δημοτικό Μουσείο του Αγίου Συμεών.
Η φτώχεια ως έκφραση αδύναμου χαρακτήρα
Ρωμαϊκό αγαλματίδιο: ανάπηρος παίχτης φλογέραςΤα αρχαία ασσυριακά, αιγυπτιακά, ελληνικά και ρωμαϊκά εκθέματα τεκμηριώνουν ότι η φτώχεια ήταν στην αρχαιότητα ειδεχθές φαινόμενο και κυρίως η τότε κοινωνία απέκλειε τις αντικειμενικές αιτίες της, πιστεύοντας πως ευθύνεται πλήρως ο φτωχός για την κατάστασή του.Έτσι σε χιλιάδες αγαλματίδια και μικροαντικείμενα καθημερινής χρήσης αποτυπώνεται ο αποτροπιασμός της κοινωνίας γι’ αυτή την κατάσταση. Επίσης διαπιστώνουμε ότι στα εκθέματα διαπομπεύονται και γελοιοποιούνται ακόμη οι αντικειμενικές αιτίες της φτώχειας, όπως π.χ. η αναπηρία.
Οι φτωχοί λοιπόν στον αρχαίο κόσμο κατατάσσονταν στις περιθωριακές ομάδες, ήταν κοινωνικά απομονωμένοι και περιφρονημένοι. Ιδιαίτερης περιφρόνησης τύχαιναν οι περιθωριακές ομάδες που βυθίστηκαν στη φτώχεια λόγω εξάρτησης π.χ. από το αλκοόλ.
Αντιπροσωπευτικό αυτής της περίπτωσης είναι ένα αγαλματίδιο του 3ου π.Χ. από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου που παριστάνει μία μεθυσμένη γυναίκα.
Ο Δρ. Φρανκ Ούνρου από το Μουσείο της Ρηνανίας στο Τρίερ υπογραμμίζει ότι το συγκεκριμένο αγαλματίδιο εξαίρει την πτυχή της εξάρτησης: «Το αγαλματίδιο παριστάνει μια μεθυσμένη γυναίκα που κρατά στο ένα της χέρι το άδειο κρασοκάνατο και έχει τα μάτια της γυρισμένα στον ουρανό σαν να θυμάται καλύτερες μέρες ή να ζητά έλεος. Δηλαδή πρόκειται για κάποιον που βρέθηκε στο δρόμο.»
Το στίγμα της φτώχειας και οι ξένοι
Πίετερ Μπρούγκελ - τα επτά έργα του ελέους (1616-1638) / Μουσείο ΟυλμΧαρακτηριστικό είναι εξάλλου το γεγονός ότι σε όλη την αρχαιότητα δεν υπάρχουν μεγάλα αγάλματα ή παραστάσεις φτώχειας ή περιθωριακών ομάδων, αλλά αγαλματίδια από ευτελές υλικό (κυρίως από πηλό) και μικρογραφίες.Η Σόνια Μισφέλντ που κάνει τις ξεναγήσεις στα εκθέματα της νεότερης εποχής και συγκεκριμένα στη δεκαετία του 1920 υπογραμμίζει ότι τότε υπήρχαν γλυπτά και πίνακες με καταγγελτικό χαρακτήρα από καλλιτέχνες που ασκούσαν κοινωνική κριτική, όπως ο Μαξ Μπέκμαν, η Κέτε Κόλβιτς ή ο Έρνστ Μπάλαχ, αλλά παράλληλα υπάρχουν και εκείνα που στιγματίζουν ομάδες του πληθυσμού που είναι φτωχές: «Όπως π.χ. οι ξένοι εργάτες, και εκφράζουν την απέχθεια των περισσότερων κοινωνικών ομάδων προς αυτούς ή προς άλλες φτωχές ομάδες, αλλά ξένες προς τον ντόπιο πληθυσμό. Θέσεις και προκαταλήψεις που υπήρχαν πολλά χρόνια πριν. Χαρακτηριστικό είναι ένα έκθεμα του 17ου αιώνα που προειδοποιεί για τα κακά που προκύπτουν από την έλευση των τσιγγάνων και αποτυπώνει την προκατάληψη απέναντί τους. Κανείς δεν ήθελε να έχει τσιγγάνους στην πόλη του.»
«Ουδέν νεότερο από την εποχή της Βαβυλώνας;» όπως δίδασκε στη δεκαετία του ’70 ο Γερμανός ιστορικός Γιόαχιμ Τσαν; Μάλλον ναι.
Η διαφορά έγκειται μόνον στο γεγονός ότι τώρα «η έκκληση για δικαιοσύνη, ελευθερία και αξιοπρέπεια έχει εξελιχθεί σε παγκόσμια απαίτηση, που γιγαντώνεται καθημερινά» (Διεθνής Αμνηστία).
Gudrun Stegen / Βιβή Παπαναγιώτου
Υπεύθ. σύνταξης: Κώστας Συμεωνίδης
dw
No comments:
Post a Comment