Κοινωνία & Πολιτισμός | 20.01.2012

Η Βαϊμάρη δεν ήταν Αθήνα

 

Γύρω στο 1800 στη μικρή Βαϊμάρη, πρωτεύουσα ενός επαρχιακού δουκάτου, συγκεντρώθηκαν τα μεγάλα πνεύματα της εποχής, ο Γκαίτε και ο Σίλερ, ο Χέγκελ και ο Σέλινγκ. Δικαιολογείται λοιπόν η σύγκριση με την αρχαία Αθήνα;

 

Πάντοτε η γερμανική ψυχή αισθανόταν μια κάποια θλίψη, κάτι σαν μειονεξία, έναντι των υπόλοιπων μεγάλων λαών της Ευρώπης, των Γάλλων, των Άγγλων, των Ιταλών.  Οι  Γερμανοί εγνώριζαν ανέκαθεν ότι το Βερολίνο δεν μπορούσε να είναι ούτε Παρίσι, ούτε Λονδίνο, ούτε Ρώμη, πάντα κάτι θα του έλειπε, εκείνη η επιπρόσθετη αίγλη των μεγάλων εθνών, των μεγάλων αυτοκρατοριών. Και οι Γερμανοί είχαν την πεποίθηση ότι είναι ένα σημαντικό έθνος, αλλά με κάποια απροσδιόριστη έλλειψη, μια υστέρηση μεγαλείου. Γι’ αυτό μεταξύ άλλων κατέφυγαν με τόσο ζήλο στη μελέτη της ελληνικής αρχαιότητας, δεν επρόκειτο για μια ιστορική αναδίφηση ανεξάρτητη από ίδια συμφέροντα, ήταν η επινόηση ενός λαμπρού πνευματικού παρελθόντος, ήταν μια υπεραναπλήρωση.

Τι Αθήνα, τι Βαϊμάρη

J.J.Schmeller, Ο Γκαίτε με τον γραμματέα του στη Βαϊμάρη (1851)Και εν πάση περιπτώσει αν το Βερολίνο δεν μπορούσε να συγκριθεί με το Παρίσι, επειδή τα γερμανικά φύλα και κρατίδια άργησαν πολύ να συνενωθούν σε εθνικό κράτος, μπορούσε όμως να συγκριθεί η Βαϊμάρη με την Αθήνα του Περικλή ή τη Φλωρεντία των Μεδίκων. Στη Βαϊμάρη δεν είχαν συγκεντρωθεί και συναντηθεί γύρω στα 1800 τόσα και τόσα λαμπρά γερμανικά πνεύματα, ο Γκαίτε και ο Σίλερ, ο Χέγκελ και ο Σέλινγκ, σαν άλλοι Σοφοκλείς και Πλάτωνες και Θουκυδίδαι; Όλα αυτά που υπενθυμίζουμε δεν είναι ιστορίες του 19^ουαιώνα, είναι ζητήματα που εξακολουθούν να απασχολούν τη γερμανική ψυχή, αυτήν που φαίνεται να κατατρύχεται πάντα από τις ίδιες μειονεξίες.

Ρηξικέλευθες παρουσίες

Η βιβλιοθήκη της ΒαϊμάρηςΔεν είναι τυχαίο που μόλις αυτή την εβδομάδα στην εξιδανίκευση της Βαϊμάρης, δηλαδή στη φαντασιακή εκλέπτυνση του γερμανικού επαρχιωτισμού, αναφέρθηκε σε σχόλιό του στο πολιτιστικό ένθετο της Süddeutsche Zeitung ο Γκούσταβ Ζάιμπτ, ένας από τους πιο γνωστούς ελλόγιμους δημοσιογράφους. Για να θυμίσει ότι οι συγκρίσεις αυτές είναι εντελώς μετέωρες, επειδή η Αθήνα άνθησε αφότου κατατρόπωσε τους Πέρσες και εδραίωσε μια ναυτική δύναμη που έφθανε από τη Μικρά Ασία μέχρι τη Σικελία, η δε Φλωρεντία από την εποχή του Δάντη κιόλας, γύρω στο 1300, ήταν μια από τις πλουσιότερες μεγαλουπόλεις της Ευρώπης. Με άλλα λόγια η πνευματική άνθηση των πόλεων συνδυαζόταν πάντα και με μια περίσσεια ισχύος, πολυτέλειας, καινοτόμας και ρηξικέλευθης παρουσίας στον κόσμο.

Ηγεμονίσκοι και πολύφερνες κόρες

Η μεγάλη δούκισσα Μαρία Πάβλοβνα, κόρη του τσάρου της ΡωσίαςΚαι η μικρά Βαϊμάρη; Ας μας την περιγράψει ο ίδιος ο Γκούσταβ Ζάιμπτ: «Η Βαϊμάρη δεν ανήκε ποτέ σ’ αυτή την κατηγορία, ήταν ένα κεφαλοχώρι με 7000 ψυχές που φιλοξενούσε την έδρα ενός άπορου ηγεμονίσκου. Κι αυτός μαζί με 800 κρατικούς υπαλλήλους διαφέντευε μερικές δεκάδες χιλιάδες υπηκόους, διεσπαρμένους σε 17 πολίχνες και 220 χωριά. Όταν εγκαταστάθηκε εκεί ο Γκαίτε το 1775, το ανάκτορο είχε μόλις καεί και ο ηγεμών με τη γυναίκα του είχαν βρει καταφύγιο στο δημαρχείο, όπου και παρέμειναν για τριάντα χρόνια. Νέο ανάκτορο χτίστηκε μόλις το 1803, επειδή ο πρίγκιπας είχε παντρευτεί μια από τις κόρες του τσάρου και δεν μπορούσαν φυσικά να τη στεγάσουν οπουδήποτε. Εμ, τότε τι την ήθελαν την θυγατέρα του τσάρου; Μα την εποχή εκείνη διαλυόταν η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους και η Βαϊμάρη χρειαζόταν προστάτη για να επιβιώσει.»

Σπύρος Μοσκόβου